Bekçilerin kimlik sorma ve diğer yetkilerini arttıran yasa teklifi Meclis Genel Kurulu'nda görüşülmeyi beklerken, bir mahkemeden daha "mevcut düzenlemelere göre bekçilerin kimlik sorma yetkisinin olmadığı" yönünde karar çıktı.
Mezopotamya Ajansı'nda yer alan habere göre Van'ın Tuşba ilçesinde bekçiler, durdukları R.D'den kimlik göstermesini istedi. 3 Ocak’ta yaşanan olayda, bekçilerin böyle bir yetkisinin olmadığını söyleyen R.D. kimliğini bekçilere vermedi. Bunun üzerine bekçiler R.D. adlı genci İkinisan Polis Karakolu'na götürdü.
R.D.'ye "görevle bağlantılı olarak sorulması halinde kamu görevlisine kimliği veya adresiyle ilgili bilgi vermemek" iddiasıyla Kabahatler Kanunu'na göre 187 TL para cezası kesildi.
R.D., avukatı aracılığıyla 2. Sulh Ceza Hakimliği'ne para cezasının kaldırılmasına yönelik başvuru yaptı. Mahkeme, 31 Ocak'ta idari cezanın kaldırılmasına karar verdi. Mahkeme, gerekçesinde şu ifadelere yer verdi: "Her ne kadar itiraz eden kişi hakkında Kabahatler Kanunu 40'ıncı maddesi uyarınca kimliği bildirmemem kabahati nedeniyle idari para cezası uygulanmışsa da, çarşı, mahalle bekçilerinin (olay tarihi olan 03.01.2020 tarihinde) kimlik sorma yetkisi bulunduğuna ilişkin açık bir düzenlemenin bulunmadığını, çarşı ve mahalle bekçilerinin vazifeleri ile ilgili olarak riayet etmeleri gereken hususları gösterir yönetmeliğin 16. maddesinde 'Bekçiler bölgeleri içinde dolaşan şüpheli şahısları takip eder ve hüviyetlerini araştırırlar' şeklinde düzenleme mevcut ise de bu düzenlemenin açık bir şekilde bekçilerin kimlik sorma hakkının mevcut olduğunu göstermediği."
Bekçilere "kimlik sorma yetkisine" ilişkin olarak olay tarihi itibariyle yasal düzenlemenin bulunmadığı belirtilen gerekçede "Her ne kadar olay tarihinden sonra buna ilişkin yasal düzenlemelere dair yasama çalışmaları bulunsa da bu düzenlemelerin hem olay tarihinden sonraki döneme ilişkin olduğu hem de olay tarihi itibariyle bekçilerin kimlik sorma yetkililerinin bulunmadığını,en azından buna ilişkin açık bir mevzuat hükmünün bulunmadığı, bu nedenle kişiye uygulanan idari para cezasının usul ve yasaya uygun olmadığı kanaatine varılmıştır” denildi.
İzmir'de benzer karar alındı
İzmir 35. Asliye Ceza Mahkemesi de geçen kasım ayında , mahalle bekçilerin yetkileriyle ilgili verdiği kararda, “Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu’nun polislere verdiği kimlik sorma ve kaba üst araması yapma yetkisi bekçilere verilmemiştir” dedi.
Emniyet: Kimlik sorma yetkisi var
Emniyet Genel Müdürlüğü’nden yapılan açıklamada ise İzmir 35. Asliye Ceza Mahkemesi’nin kararı için “sadece o olaya münhasır bir karar” denildi ve bekçilerin kimlik sorma yetkisi olduğu savunulmuştu.
Emniyet açıklamasında şu ifadelere yer verilmişti: “Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin Vazifeleri İle İlgili Olarak Riayet Etmeleri Gereken Hususları Gösterir Yönetmeliğin 16. maddesindeki “Bekçiler bölgeleri içinde dolaşan şüpheli şahısları takip eder ve hüviyetlerini araştırırlar” hükmüne göre Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin kişilere kimlik sorma yetkileri mevcuttur.”
Geniş yetkiler içeren yasa teklifi Meclis'te
Öte yandan AKP milletvekillerinin imzasını taşıyan Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanun Teklifi, bekçilere durdurma, kimlik sorma, sorgulama ve silah kullanma gibi geniş yetkiler içeren maddelerle ocak ayında TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
eklifteki düzenlemeler şöyle:
Çarşı ve mahalle bekçileri, 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'nun 16. maddesi kapsamında zor ve silah kullanma yetkisine sahip olacak.
Çarşı ve mahalle bekçileri mevzuatla genel kolluk kuvvetlerine tevdi edilen görevlerde genel kolluk kuvvetlerine "yardımcı" olacak.
Çarşı ve mahalle bekçileri, kolluk hizmet ve görevleri dışında her ne suretle olursa olsun çalıştırılamayacak.
Çarşı ve mahalle bekçilerinin haftalık çalışma süresi kırk saat olacak.
Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için makul bir sebebin bulunması gerekecek. Süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamayacak.
Çarşı ve mahalle bekçisi, görevini yerine getirirken kendisinin çarşı ve mahalle bekçisi olduğunu belirleyen belgeyi gösterdikten sonra, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirecek, durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilecek, kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilecek.
Durdurma sebebinin ortadan kalkmasıyla, kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilecek.
Bekçiler, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilecek. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemeyecek.
Çarşı ve mahalle bekçileri, suç işlenirken veya işlendikten sonra, henüz izleri meydandayken; şüphelileri yakalamak, yakaladıkları şüphelilerin kendilerine veya başkalarına zarar vermelerini engelleyici tedbirleri almak, suç delillerinin kaybolmaması veya bozulmaması için gerekli muhafaza tedbirlerini almak, varsa olayın tanıklarının kimlik ve adres bilgilerini tespit ederek genel kolluk birimlerine bildirmekle görevli ve yetkili olacak.
Bekçiler, haklarında tutuklama veya yakalama kararı çıkarılmış kişileri gördükleri takdirde yakalayacak ve bağlı bulunduğu genel kolluk kuvvetlerine teslim edecek.
