Türkiye’nin toplam ihracatı, son 5 yılda bir önceki 5 yıla göre yüzde 8’e yakın artış kaydetti. Yıllık ortalama artış yüzde 1,54’te kaldı. DÜNYA’nın araştırmasına göre, 2000 sonrasında ihracatta yükseliş döneminin yaşandığı ilk 10 yılın ardından 2011-2015 döneminde yavaşlama, izleyen 5 yılda ise duraklama dönemine girildi. 2016-2020 döneminde ortalama ihracatı bir önceki döneme göre düşen il sayısı 28’i buldu. 64 ilin ihracat artışı, bir önceki 5 yılın performansının altında kaldı. Sakarya ise bu dönemde ihracatını yüzde 119 artırma başarısı gösterdi.
Yükseliş dönemi: 2000'lerin ilk 10 yılı
2001-2005 döneminde yıllık ortalama ihracat bir 1996-2000 dönemine göre yüzde 92 artış kaydetmişti. Bu dönemin ilk yılı ekonomik kriz yılıydı. Kriz yılı 2001’de Osmaniye, Düzce, Tunceli, Muş ve Ardahan hiç ihracat yapmadı. Bunlardan dördü 2002’de ihracata başlarken Tunceli ancak 2005’te ihracata başlayabildi.
2001 yılında 1 milyar doların üzerinde ihracat yapabilen il sayısı da sadece 4 idi. 2001’de İstanbul, Bursa, İzmir ve Ankara’nın dışında 1 milyar dolar ihracat sınırını aşan il yoktu.
2001-2005 döneminde 5 yıllık ortalama ihracatı 1 milyar doların üzerine çıkan il sayısı 6 oldu. Milyar dolar ihracat ligine sonradan katılan Kocaeli ile Sakarya da 5 yıllık ortalamalarını 1 milyar dolar sınırının üzerine taşımayı başardılar.
2006-2010 dönemine 5 yıllık ortalama ihracat artış hızı yüzde 117’ye çıkarak 2000’li yılların en parlak dönemini yaşarken 5 yıllık ortalama ihracatı 1 milyar doların üzerine çıkan il sayısı 6’dan 11’e çıktı. Gaziantep, Denizli, Hatay, Manisa ve Adana da milyar dolar ihracat ligine yükseldiler.
2011-2015: Yavaşlama yılları
Tam da 500 milyar dolarlık 2023 ihracat hedefinin açıklandığı 2011-2015 döneminde ihracat artış hızı, tam tersine etkili şekilde düşeye başladı. Bu dönemde 5 yıllık ortalama ihracat artış hızı yüzde 117’den yüzde 37’ye düştü.
Yavaşlama döneminde 8 ilin ihracatında hatırı sayılır düşüşler meydana geldi. Bunlar arasında 2 milyar doların üzerinde ihracatı ile ihracatın güç merkezlerinden olan Sakarya da yer alıyordu. Bu dönemde ortalama ihracatı düşen diğer iller Ordu, Kastamonu, Edirne, Kırıkkale, Bitlis, Ardahan ve Kars idi.
2016-2020: Patinaj yılları
İhracatın patinaj haline girdiği 2016-2020 döneminde 5 yıllık ortalama ihracat artışı yüzde 7.96’ya kadar düşerken ortalama ihracatı bir önceki döneme göre düşen il sayısı 28'i buldu. 81 ilin 64’ünün ihracat artış oranı bir önceki dönem olan 2011-2015 dönemi performansının altındaydı. Bu karşılaştırma 2006-2010 dönemi ile yapıldığında daha düşük performans gösteren il sayısı 74’e çıkıyor.
Bu dönemde Tekirdağ ile Antalya da ortalama ihracatı 1 milyar doların üzerindeki iller arasına katıldı ve bu grubun sayısı 17’ye çıktı.
İhracatı düşen iller arasında ihracatı milyar doların üzerinde olan Kocaeli, Manisa ve Trabzon da yer aldı. Milyar doların üzerinde ihracat yapan illerden Adana’nın da ihracatı azalmakla birlikte bu düşüş çok küçük boyutta kaldı.
İhracat düşüşlerinde Kocaeli’de rafine petrol ürünleri sektörü, Manisa’da elektrikli makine ve cihazla ile makine ve teçhizat sektörleri, Trabzon’da tarım ürünleri ile gıda imalatı sektörleri etkili oldu.
Buna karşın milyar doların üzerinde ihracatı olan illerden Sakarya 5 yıllık ortalama ihracatını yüzde 119, Tekirdağ yüzde 51 ve Konya yüzde 32 artırmayı başardılar.
SAKARYA’NIN DURUMU
Sakarya’nın performansında, bir önceki dönem 5 yıllık ortalama ihracatının yüzde 17 düşmüş olmasına bağlı baz etkisinin de katkısı oldu. Sakarya’nın bir önceki döneme göre ihracat artışında tek başına otomotiv sektörü belirleyici oldu. İhracat artış hızı diğer sektörlere yayılan bir karakter sergilemedi.
Tekirdağ’ın 5 yıllık ortalama ihracat artışında birinci etken makine ve teçhizat imalatı olmakla birlikte çok sayıda sektöre yayılan bir ihracat artışı da gözlendi.
