Gazeteciler Cemiyeti’nin Avrupa Birliği desteğiyle yürüttüğü M4D Projesi çerçevesinde yılın ilk üç ayını kapsayan Medya İzleme Raporu yayımlandı.
Rapora göre 2021'in ilk üç ayında saldırıya maruz kalan gazeteci sayısı 40'a yükseldi. Yılın ilk çeyreğinde Türkiye genelinde en az 24 gazeteci gözaltına alındı, Ocak’ta bir, Mart’ta üç gazeteci tutuklandı.
Raporda "Yılın ilk çeyreğindeki yargılamalarda aralarında Müyesser Yıldız, Hakan Aygün, İnan Kızılkaya, İdris Sayılgan’ın da olduğu 20 gazeteciye hapis cezaları verildi. Üç ayda gözaltına alınan gazeteci ve basın çalışanı sayısı en az 24 oldu" denildi.
Rapora göre üç ay içinde yargılaması süren, hâkim karşısına çıkan basın çalışanı sayısı 220 oldu. 20'yi aşkın gazeteci 10 ay ila 10 yıl süreli hapis cezalarına çarptırıldı.
İstanbul, Ankara, Aydın, Rize, Aksaray ve Bursa’da gazetecilerin sokak saldırılarına ve ölüm tehditlerine maruz kaldığı belirtilirken, radyo programcısı Hazım Özsu'nun öldürüldüğüne dikkat çekildi. Aralarında Orhan Uğuroğlu, Levent Gültekin, Osman Güdü’nün de olduğu gazeteci-yazarların önce hedef gösterildiği, ardından da saldırıya uğradığı belirtilen raporda "Saldırganların cezasız kalması yeni saldırıların önünü açtı" denildi.
Gazetecilerin sosyal medya hesaplarında beş altı yıl geriye giderek yapılan taramalarla yazılan iddianamelerin arttığı belirtilirken "Paylaşıldığı ya da yazıldığı tarihte suç olmayan mesajları, fotoğrafları ya da yazıları nedeniyle gazeteciler, uydurma suçlarla yargılandı. Basın Kanunu’ndaki internet yayınları boşluğu, gazeteci yargılamak için bir fırsat gibi kullanılmaya başladı" ifadeleri kullanıldı.
Türkiye en çok gazeteci hapseden ülkeler arasında birinciliğini koruduğu belirtilirken Gazeteciler Cemiyeti Özgürlük için Basın (ÖİB) Projesi raporlarına göre, 2021 yılı Mart ayı sonunda 36’sı hükümlü, 34’ü tutuklu olmak üzere toplam 70 gazetecinin cezaevinde olduğu kaydedildi.
Basın kartları
Rapor üç yılda basın kartı sayısındaki değişimi, aktif kart sayısı, basın kartı iptalleri ve "incelemede" gerekçesiyle sürüncemede bırakılan kart sayısı gibi bilgileri derledi.
Rapora göre Basın Kartı Yönetmeliği’nin yürürlüğe girdiği 14 Aralık 2018’den bugüne kadar başvurusu sürüncemede bırakılan, olumlu ya da olumsuz yanıt verilmeyen basın kartlı gazeteci sayısı 220 oldu. Rapora göre yönetmelik sonrası aktif basın kartı sayısındaki azalma 2 bin 471’i buldu. Buna karşın Cumhurbaşkanlığı 2020 sonuna kadar iptal edilen basın kartı sayısının bin 238 olduğunu açıkladı.
Son beş yılda iptal edilen basın kartı sayısının ise 3 bin 981 olarak belirlendiği belirtildi.
Salgının etkisi
Raporda Mart ayında bir yılı dolan salgın döneminde tirajlarda ve reklam gelirlerindeki düşüşün hem yaygın hem de yerel medyayı büyük gelir kaybına uğrattığı belirtilirken özellikle yerel basında kapanma, birleşme ve yayınlanan gün sayısını azaltmalar yaşandığı kaydedildi.
Bunlara bağlı olarak çok sayıda gazetecinin işsiz kaldığı, pek çoğunun ücretsiz izne çıkarıldığı, çoğunun çok düşük ücretlerle çalışmak zorunda kaldığı bir dönem olduğu belirtildi.
