Neredeyse her üç-dört yılda bir seçim yapılan ülkem yeni bir baskın seçimle karşı karşıya.

Ancak her seçimde olduğu gibi akıllarda belli sorular mevcut. Engelliler ile oy kabinine kimler girebilir? Resmi görevliler kaç kere oy kullanabilir?

Hele bir de Anayasa referandumu sırasında YSK’nın daha önce görülmemiş bir şekilde kural değişikliğine gitmesi, arkasından çıkarılan sandık taşıma.siyasi partilerin ittifak kurabileceği gibi değişiklikler güzide halkımızın zaten karışık olan zihinlerini hepten bulandırdı.

Bu değişiklilerin neden yapıldığını ile ilgili tartışmaları siyasetin kendi alanına bırakıp biz seçimlerde görev alan yada sadece seçmen olarak sandık başına gidecek yurttaşların merak ettiği kimi soruları Sakarya Barosu avukatlarından Sayın Yeliz AYDIN’a sorduk.

Oldukça yoğun mesaisi arasında bize zaman ayırdığı için kendisine teşekkür ediyoruz.

Serap ÖZER

-Seçimlerin sağlıklı bir şekilde yapılması mümkün müdür?

-Demokrasinin temelini teşkil eden seçimlerin adil bir şekilde yapılıp tamamlanabilmesi için, kasten veya yanlışlıkla yapılabilecek hatalı uygulamaların tümüne engel olmak mümkündür. Bu konuda en önemli görev, Sandık Kurulu görevlileri ve yine sandık başındaki müşahitler yani gözlemcilerine aittir. Öncelikle bu görevlilerin iyi bir eğitim almış olması gerekir eğitimin yanında biz hukukçuların onlara vereceği hukuki desteğin öneminin de farkında olduğumuzdan bu konuda sorumluluk almak isteyen ve seçim güvenliğini önemseyen meslektaşlarımız ile birlikte seçim günü sandık başlarında sorunları gidermek için hazır bulunacağız.Sandıklara ve oyumuza sahip çıkmak hepimizin sorumluluğudur.

-Avukatlar nasıl bir oluşum içerisindeler seçim güvenliği için sahada nasıl destek sağlayacaklar?

-Ülke genelinde baroların TBB nin ve siyasi partilerin hukuk ekipleri mevcut ,biz her seçim Sakarya özelinde arkadaşlarımız ile seçim güvenliği için sandık başlarında bulunuyoruz.24 Haziran seçimleri için “her okula bir avukat” sloganı ile oluşturulmuş ve baroların destek verdiği sensiz olmaz hareketi için toplandık. Sakarya’da 24 Haziran günü sandık kurulu üye ve müşahitler ile seçmenlerin yaşayacağı hukuka aykırı uygulamalara karşı, işlem ve eylemlerin usul ve yasaya uygun yapılmasını temin etmek amacıyla sandık başlarında yaklaşık 60 avukat meslektaşımız olacak. Avukatlar hukukun doğru uygulanması dışında bir amaç taşımamaktadır. Herhangi bir tarafı yoktur. Her zaman olduğu gibi hukuktan yana olacaklardır. Bu nedenle sorun yaşayan ya da uygulamada bilgi eksikliği ile karşılaşan kim olursa olsun siyasi kimliğine bakılmaksızın avukatların seçim mevzuatı ile ilgili hukuki yardımından faydalanacaktır.

-Seçimde görev yapacak sandık görevlilerine tavsiyeleriniz nelerdir?

Öncelikle görevlerini hukuka uygun şekilde kanundan ayrılmadan yapmaları asıldır. Bunun için 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ve yayınlanan 135,135/2,136 sayılı genelgeleri okumak ve anlamak yeterli olacaktır.Seçim günü bizi karmaşadan kurtaracak ve hataları yok edecek yegane kaynaklardır.Bu kaynaklar dışında hiçbir kurala ya da teamüle itibar edilmemesi gerekmektedir.

Her görevlinin görev yerine oy kullanma işleminden en az 1,5 saat önce gitmesi önemlidir.Zira seçim materyallerinin başkan tarafından teslim alındığının ve kontrolünün yapılması seçim güvenliği için büyük önem taşımaktadır.

-Mühürsüz oylar geçerli olacak diye konuşuluyor.Bu doğru mu?

Öncelikle belirtmek isterim mühürsüz oylar geçersizdir.Sadece son yapılan değişiklik ile sandık kurulunun ihmali sebebiyle mühürsüz olduğu anlaşılan oylar geçerli sayılacaktır.Bu sebeple sandık kurulunda görevli olanların pusulaların ve zarfların tamamını oy verme başlamadan sandık kurulu mühürü ile mühürleyerek bunu tutanakla kayıt altına almaları daha büyük önem taşımaktadır.Bu yapıldığı halde sandıktan çıkan mühürsüz pusula ve zarflar geçersiz sayılacaktır.

-Fiziksel engellilerin oy kullanmasında dikkat edilmesi gerekenler nelerdir.Refakatçi ile kabine girmesi mümkün müdür?

Görme engelliler,Felçliler,Elleri eksik olanlar,Bedeni engelleri açıkça belli olanlar seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık çevresinde bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler.Fakat bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemez,sandık kurulu başkan veya üyeleri, engelli seçmenlere yardım etmek amacıyla oy verme kabinine giremez, oy kullanma sırasında yardım edemez.

-Zihinsel engelli olup seçmen kaydından düşmeyen kişiler için uygulanacak yöntem nedir?

Seçmen kaydında adı bulunan herkes kimliğini açıkça belirtmek şartıyla oy kullanabilir.Seçmen kaydında adı bulunan kişinin oy kullanmasına engel olmak suç oluşturur.Bu nedenle zihinsel engelli olduğunu düşündüğünüz seçmen kaydında adı bulunan bir kişi oy kullanabilir.Fakat oy kullanma kabinine fiziksel engeli bulunmadığından yalnız girmek zorundadır.Böyle bir kişiye rastlanması durumunda yalnız olarak oy kullanmasına izin verilmelidir.

-Okuma yazma bilmeyenlerle oy verme kabinine girilebilir mi?

Okuma - yazma bilmeyen seçmenler tabiî ki oy kullanabilir fakat oylarını kullanmaları konusunda başkaları tarafından sandık çevresinde yardım edilemez. Okuma - yazma bilmeyen seçmen, sorduğu ve istediği takdirde sandık kurulu başkanı, sadece birleşik oy pusulaları üzerinde bulunan cumhurbaşkanı adayı, siyasi parti ve ittifakların işaretlerinden hangisinin hangi aday veya partiye ait olduğunu ve tercih ettiği cumhurbaşkanı adayı, siyasi parti ve ittifakların diğer bölüme taşırmamak suretiyle "TERCİH" veya "EVET" mührünü basması ve birleşik oy pusulalarını katlayıp sarı renkli zarfa koyarak ağzını yapıştırması gerektiğini anlatır. Okuma - yazma bilmeyen seçmenlere oy verme sırasında yardım etmek amacıyla oy verme yerine kendisinden başka kimse giremez ve oy kullanma sırasında yardım edemez.

-Kişi engelli olmayıp seçim öncesi yasadığı bir sorun nedeniyle engelli durumuna düşerse sandık taşınır mı? Yada diğer engellilerin yararlandığı haklardan yararlanabilir mi? ( kabine biri ile girmek gibi), Bu sene ilk defa sandık taşıma uygulaması yapılacak, buraya kaydını yaptırmayan ancak seçim günü sandığın alandan çıkarılmasını isteyen çok yaşlı, yürüyemeyen insanlar için herhangi bir istisna uygulanabilir mi?

Uygulamada çok sıklıkla karşılaştığımız bir sorun bu yasaya göre sandık ve materyalleri sandık çevresinden çıkarılamaz.Bu kural çok açıktır.Hiçbir istisnası yoktur.Fakat yaşlı ve hasta olan yürüyemeyen insanlar için sürekli böyle istekler gelmekte idi ve bunu kabul eden sandık başkanları olmakta idi.Sanırım bunun önüne geçmek için seyyar sandık uygulaması ilk defa bu seçimde yürürlüğe konuldu.Bu durumda olan kişiler daha önceden başvurarak seyyar sandığa kayıt oldular.Kayıtlı olduğu sandıkta oy kullanacaklar.Seyyar sandığa kayıt olmamış engelli olan yürüyemeyen kişiler için sandık materyallerini ya da sandığı taşımak mümkün değildir.Bu nedenle yine istisna yoktur.Bu durumda olan kişiler önceden kayıt yaptırması gerekirdi.Yaptırmadı ise oyunu kullanamayacaktır.

-Sandık seçmen listesinde adları yazmayan kişiler, o sandıkta oy kullanabilirler mi?

Normal olarak hayır. Ancak bu kuralın istisnaları vardır:

Genelge de ayrı ayrı sayılıyor ama genel olarak seçimde görevli kişiler sadece başka sandıkta oy kullanabilir.Bunun içinde ilçe seçim kurulları 142 belgesi verir.Bu kişinin adının bulunduğu sandıkta da seçmen kaydı kapatılır.Oy kullanacağı sandığın kurulu, bu madde kapsamındaki kimselerin ilgili belgelerinin ıslak imzalı aslını, oy verme işleminden önce alır. Bu belgeler, diğer seçim evrakı ile birlikte ilçe seçim kuruluna teslim edilir.

Bu madde uyarınca oy kullanan seçmenlerin ad ve soyadları ile kimlik bilgileri, oy kullandıkları sandık seçmen listesinin sonuna yazılarak karşısına imzaları alınır

Yani önemle belirtmek isterim ki İlçe seçim kurullarınca verilmiş belgesi olmayan hiçbir görevli ve sorumlu kendi sandığı dışında oy kullanamaz.

-Yine bu seçimde ilk defa ittifaklar için de oy kullanacağız. Bu pusulalarda hangi oylar geçersiz sayılacak? Bir oyun ittifaka mı partiye mi olduğunu nasıl anlayabiliriz?

İttifak alanı; İttifak unvanı bölümü ile aralarındaki boşluk dâhil ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının tamamını ifade eder. İttifak alanı içerisinde, “EVET” mührünün; Bir siyasi partiye ayrılan alana, Hem bir siyasi partiye ayrılan alana hem de ittifak unvanı bölümüne, İttifak unvanı bölümüne taşacak şekilde, bir siyasi partiye ayrılan alana, basılması halinde, bu oy pusulaları geçerli kabul edilir ve sayım döküm cetvelinde o siyasi partinin cetveldeki sütununa işaretlenir. Bu haller dışında, yalnız ittifak alanı içerisine “EVET” mührünün basıldığı her durumda, bu oy pusulaları da geçerli kabul edilir ve sayım döküm cetvelinde ittifakın ortak oyu olarak değerlendirilir.

-Vatandaş olarak bu çalışmalarda yaşanacak aksaklıklara müdahale hakkımız var mı?

Belirttiğim gibi birinin oy kullanmasını engellemek suçtur.Buna dikkat ederek yaşanan hukuksuzluğa müdahale etmek her vatandaşın görevidir aslında böyle bir durum ile karşılaşıldığında sandık kuruluna siyasi parti müşahitlerine bildirmek ve yasal işlem yapılmasını sağlamak gerekir.Bunu tabi tartışmadan kimsenin oy kullanma hakkını engellemeden ve oy kullanma zamanını kesmeden yapmak gerekir.

-Sandık alanına hangi durumlarda polis çağırabiliyoruz? Çağrı sebebinin asılsız çıkması durumunda bunun herhangi bir yaptırımı var mı?

Bu seçimde ilk kez uygulanacak bir yöntem olacak bu şimdiye kadar kolluk kuvvetlerini sadece sandık başkanı davetiyle sandık çevresine gelebiliyor iken bu seçimde vatandaş ihbarı ile de gelebilecek.Suistimale açık bir hüküm olduğunu düşünüyorum.Ama sorumluluk sahibi kamu görevlileri kaos yaratmadan seçim güvenliğini sağlayacaktır.Asılsız ihbarlar normal zamanda nasıl değerlendiriliyor ise öyle değerlendirilecektir.Fakat seçimde bu ihbar oy kullanmayı engellemiş ya da sekteye uğratmış ise ayrıca bu kişi için bu sebeple de işlem yapılabilecektir.

-Son olarak söylemek istediğiniz bir şey var mı?

Herkesin oyunu kullanmak için sandık başına gitmesini görevlilerinde hukuka uygun şekilde görevlerini yerine getirmelerini ve ülkemiz için hayırlı bir seçim olmasını diliyorum. Halkın bilinçlendirilmesi için hassasiyet gösteren medyayazar ekibine teşekkür ediyorum.