Türkiye Sınayi Kalkınma Bankası (TSKB) Ekonomik Araştırmalar’ın hazırladığı, “Hayat Bir Nefes Derinden” başlıklı raporunda, küresel bir sorun olan hava kirliliğinin insan sağlığına, ekosisteme, iklime ve ekonomiye etkilerine dikkat çekildi.
Sözcü’den Orhan Bozkurt’un aktardığı rapora göre; her yıl dünya çapında 7 milyon erken ölüme sebep olan hava kirliliği, günümüzde en önemli çevresel sağlık problemlerinden biri olarak kabul ediliyor. Birleşmiş Milletler Çevre Programı'nın (UNEP) aktarımlarına göre ise, dünya genelinde 300 milyon çocuk, kabul edilebilir seviyeden altı kat fazla hava kirliliğine maruz kalıyor. Bu kirlilik tehlikeli boyutlara ulaştığı dönemlerde, plansız eğitim duraklamasına sebep olarak, çocukları ve gençleri olumsuz yönde etkileyebiliyor.
“Türkiye'de en çok ölüm ve sakatlığı bir araya getiren risk faktörleri arasında hava kirliliği de var”
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de hava kirliliğinin sağlık sorunlarının önemli sebeplerinden biri olarak karşımıza çıktığını anlatan raporda; Washington Üniversitesi'nde bulunan Sağlık Metrikleri ve Değerlendirme Enstitüsü verilerine göre, Türkiye'de en çok ölüm ve sakatlığı bir araya getiren risk faktörleri arasında hava kirliliğinin de bulunduğundan bahsediliyor. Risk sıralamasında 2009'da 6. sırada olan hava kirliliğinin 2019'da 5. sıraya yükselmesi dikkat çekiyor. Buna karşın, Dünya Bankası tarafından 2022'de yayınlanan Türkiye'ye ilişkin, "Ülke İklim ve Kalkınma Raporu", Türkiye'nin hava kirliliğini azaltmada ilerleme kaydetmiş olduğunu belirtiyor.
Toz, polen, küf gibi 10 mikron ve daha küçük parçacıkları ifade eden PM10 (partikül madde) ve azot dioksit (NO2) konsantrasyonlarının, Türkiye'nin ekonomik büyümesine göre azaldığı gözlemleniyor.
İşte Türkiye'nin havası en kirli illeri
Rapor için hazırlanan çalışmada kullanılan Türkiye'deki 26 şehre ilişkin mevcut veriler, üretim ile hava kirliliği göstergesi arasında doğru yönlü bir ilişkiye işaret etmiyor. Bu durum, hava kirliliğini artırmadan üretimin artırılabileceğini ima ediyor.
Azotdioksit (NO2) konsantrasyonu dikkate alındığında, 2016 ve 2021 arası verilerin analiz edildiği çalışmada aralarında Erzurum'un da bulunduğu 12 şehrin verileri ele alındı. Raporda, şu ifadelere yer verildi:
“Çalışmaya dahil edilen şehirler arasında ortalama NO2 konsantrasyonu en yüksek şehirlerin basında Ankara, Erzurum ve Trabzon geliyor. 2021'de Ankara, Erzurum ve Trabzon'un ortalama NO2 konsantrasyonunun WHO ve EC kritik değerlerinin üzerinde olduğu görülüyor.
Türkiye'de belirlenmiş kritik değerler ile karşılaştırıldığında ise 2016'da çalışmaya dahil edilen hiçbir şehrin yıllık ortalama NO2 konsantrasyonu Türkiye kritik değerinin üzerinde değilken, 2019, 2020 ve 2021 yıllarında Ankara'nın ortalama NO2 konsantrasyonu Türkiye kritik değerinin üzerinde hesaplanıyor.”
Çalışmada öne çıkan diğer satır başları ise, şöyle:
- “Hava kirliliği ve iklim değişikliği arasında karmaşık bir ilişki bulunurken, bu ilişki, 'madalyonun iki yüzü' olarak adlandırılıyor. Hava kirliliği, iklim değişikliğini etkilediği gibi iklim değişikliği de hava kirliliğini tetikliyor.
- “Gelişmekte olan ülkeler daha yüksek hava kirliliği ile mücadele ederken, kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve düşük gelir grubundakiler için hava kirliliğinin olumsuz etkileri daha hissedilebilir seviyede yaşanıyor.
- “İklim değişikliği sebebi ile sayıları artan orman yangınları, çevrelerindeki bölgelerde hava kirliliğini artırdığı gibi bölgesel hava kalitesini de etkiliyor.
- “Hava kirliliği kaynaklı küresel erken ölümler nedeniyle oluşan yıllık işgücü geliri kayıpları, 1995 yılındaki 47 milyar dolardan 2015’te yaklaşık 179 milyar dolara ulaşmış durumda.
- “Hava kirliliği nedeniyle erken ölümlerden kaynaklanan refah kaybının 2015'teki 3,16 trilyon dolardan 2060'da yılında 18,3-25,3 trilyon dolara yükselebileceği öngörülüyor.
- “Hava kirliliği, hava kalitesine bağlı olan tarımsal verimde bir azalmaya neden oluyor. Gelişmekte olan birçok ülkede sanayideki gelişmelerin ve kentleşmedeki artışın, tarım üzerindeki olumsuz etkileri hissediliyor.”
- “2021 Yılı Dünya Hava Kalitesi Raporu”na göre, en yüksek ortalama PM2,5 konsantrasyonuna sahip ülke 76,9 μg/m3 değeri ile Bangladeş. Türkiye ise, 20,0 μg/m3 değeri ile 117 ülke arasında 46. sırada.
