Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) 2020 yılı İnsani Gelişme Raporunu temel alarak Türkiye’nin 81 ili için “İnsani Gelişmişlik Endeksi” çıkardı. Raporda yer alan sonuçlara göre beklenenin aksine insani gelişmişlikle, “rekabet gücü” arasında paralellik bulunmuyor. Rekabet gücü yüksek iller insani gelişmişlikte aynı performansı yakalayamıyor, buna karşılık İnsani Gelişmişlik Endeksi yüksek iller de bunu rekabetçiliğe dönüştüremiyor. SAKARYA 20’NCİ SIRADA TEPAV’ın 2017 yılına ilişkin 81 ile yönelik yürüttüğü İnsani Gelişmişlik Endeksi çalışmasında illerin, gelir, sağlık ve eğitim düzeyine sınıflandırma yapıldı. Bu kapsamda küresel sınıflamaya göre gelişmişlik düzeyi ‘çok yüksek’ grubunda 21 il yer alıyor. Bu iller arasında ilk sırada Ankara gelirken, ekonomik gelişmişlik düzeyi yüksek olan İstanbul, Kocaeli, Antalya, İzmir ve Muğla Ankara’yı takip ediyor. 20’nci sırada yer alan Sakarya, çok yüksek gelişmiş illerden sadece Mersin’i geride bırakıyor, TEPAV listesinde yüksek gelişmişlik grubunda 59 il bulunuyor. Sadece Ağrı, yüksek gelişmişlik sınırına yakın olmakla birlikte orta gelişmişlik düzeyinde yer alan tek il olarak dikkat çekiyor. Türkiye’nin 81 ilinin tamamı, doğuşta beklenen yaşam sürelerine göre ‘çok yüksek gelişmişlik’ düzeyine sahip durumda. Buna karşılık ortalama öğrenim süresi kategorisinde ise aynı başarı yakalanamıyor. EĞİTİM VE SAĞLIKTA DÜŞÜK PUAN Endekste 802 puanla 20’nci sırada yer alan Sakarya 0,84 puanla, üzerinde bulunan Rize, Trabzon, Kayseri, Artvin, Karaman ve Tunceli’den daha iyi durumda. Sağlıkta ise 0,87 puanla, Tekirdağ ile birlikte bu grubun en kötü iki ili unvanını paylaşıyor. Eğitim alanında ise 0,71 puan ile yalnızca Bolu ve Bilecik’i geride bırakıyor. TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ ÇALIŞMASIYLA GÜÇLÜ BAĞ Öte yandan TOBB, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve TEPAV tarafından hazırlanan 81 ile yönelik Toplumsal Cinsiyet Eşitliği çalışması ile İnsani Gelişmişlik Endeksi arasında da güçlü bir bağ bulunduğu gözleniyor. İGE’de çok yüksek gelişmişlik düzeyinde yer alan illerin tamamına yakını toplumsal cinsiyet eşitliği yönünden de Türkiye’nin ortalama performansından daha yukarıda yer alıyor. Bu durum, TEPAV raporunun değerlendirme bölümünde, “Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, insani gelişmenin de ön şartı gibi yorumlanabilir” şeklinde özetleniyor. TEPAV’ın 81 ilin mikro istihdam verilerini Harvard ve MIT akademisyenleri tarafından geliştirilen Atlas metodolojisine göre analiz ederek hazırladığı Ulusal Rekabet Gücü Endeksi’nde de ilginç veriler yer alıyor. Bu çalışmaya göre insani gelişme ile rekabet gücü arasında pozitif bir ilişki bulunmakla birlikte, Gaziantep, Konya, Manisa ve Düzce illerinin rekabet güçlerindeki performanslarını insani gelişime ekseninde yakalayamadıkları dikkat çekiyor. TUNCELİ 7'NCİ SIRADA Listenin 7’nci sırasında ise Tunceli yer alıyor. Özellikle okullaşma oranının çok yüksek olduğu bilinen il sıralamaya 7’nci sıradan girerken, ekonomik yönden kendisinden çok daha ilerde olan Eskişehir, Bursa, Kayseri gibi illeri de geride bırakma başarısını gösterdi. Türkiye’nin 81 ilinin tamamı, doğuşta beklenen yaşam sürelerine göre ‘çok yüksek gelişmişlik’ düzeyine sahip durumda. Buna karşılık ortalama öğrenim süresi kategorisinde ise aynı başarı yakalanamıyor. TEPAV listesinde yüksek gelişmişlik grubunda 59 il bulunuyor. Sadece Ağrı, yüksek gelişmişlik sınırına yakın olmakla birlikte orta gelişmişlik düzeyinde yer alan tek il olarak dikkat çekiyor.