Dünyaca ünlü ekonomist ve Nobel Ödülü sahibi Joseph Stiglitz, küresel ölçekte derinleşen servet uçurumuna dikkat çekerek sert bir uyarıda bulundu:
“Eşitsizlik doğa yasası değil; siyasi tercihlerimizin sonucu.”
Stiglitz’in başkanlığını yaptığı bağımsız uzmanlar komitesi, G20’nin Güney Afrika dönem başkanlığı kapsamında hazırladığı “Küresel Eşitsizlik Raporu”nu bu hafta sunmaya hazırlanıyor. Bu rapor, G20 tarihinde ilk kez “eşitsizlik” konusunu devlet liderlerinin gündemine taşıyor.
Zengin yüzde 1, yeni servetin yüzde 41’ini aldı
Almanya merkezli Spiegel gazetesine göre, raporun verileri çarpıcı:
2000–2024 arasında dünyada yaratılan yeni servetin yüzde 41’i en zengin yüzde 1’e, buna karşılık nüfusun alt yarısı yalnızca yüzde 1’ini alabildi.
Aynı dönemde en zengin yüzde 1’in ortalama serveti 1,3 milyon dolar artarken, en yoksul yüzde 50’nin serveti yalnızca 585 dolar yükseldi.
Rapor ayrıca 2,3 milyar insanın yeterli gıdaya düzenli erişemediğini ortaya koyuyor. Bu sayı, 2019’dan bu yana 335 milyon kişi artmış durumda. Uzmanlara göre eşitsizlik, yalnızca ekonomik bir sorun olmaktan çıkıp siyasi istikrarı tehdit eden bir krize dönüşüyor.
Stiglitz, bu tabloyu şu sözlerle değerlendirdi:
“Bu durum toplumları parçalıyor, demokrasiyi zayıflatıyor ve ekonomik büyümeyi sürdürülemez hale getiriyor.”
Küresel eşitsizlik derinleşiyor
Rapora göre incelenen ülkeler, dünya nüfusunun yüzde 90’ını temsil ediyor ve bu ülkelerin yüzde 83’ünde yüksek eşitsizlik düzeyi tespit edildi.
Önümüzdeki on yılda 70 trilyon dolarlık mirasın aktarılacağı öngörülürken, bu dev servet transferinin eşitsizliği daha da büyüteceği belirtiliyor.
Raporun Hindistan bulguları da dikkat çekici:
2014–2023 arasında ülkenin en zengin yüzde 1’inin gelir ve servet payı, sömürge dönemindekinden bile daha yüksek seviyelere ulaşmış durumda.
Çözüm: Vergi, yatırım, sosyal politika
Ekonomistler, eşitsizliğin azaltılması için küresel ölçekte koordineli politikalar öneriyor.
Bunlar arasında:
- Servet ve miras vergilerinin güçlendirilmesi,
- Kamu yatırımlarının artırılması,
- Eşitlik odaklı sosyal politikaların yaygınlaştırılması bulunuyor.
Ayrıca G20 içinde, tıpkı iklim değişikliği için oluşturulan yapılar gibi, bir “Küresel Eşitsizlik Gözlemevi” kurulması da öneriler arasında.
Verilere göre bugün dünyadaki toplam gelirin yüzde 47’si en zengin yüzde 10’un, en yoksul yüzde 10’un payı ise yalnızca yüzde 0,9’un elinde.
“Eşitsizlik kader değil”
Stiglitz, ekonomik sistemin yeniden tasarlanabileceğini vurguladı:
“Eşitsizlik bir kader değil; bilinçli politikaların ürünü. Aynı şekilde, doğru kararlarla tersine çevrilebilir.”