Çin’in Vuhan kentinde tespit edildikten sonra dünya çapında yayılan yeni koronavirüs, tüm önlemlere rağmen etkisini sürdürüyor. Toplam vaka sayısı bugün itibarıyla 277 bini geçerken, iyileşenlerin 91 bini geçtiği, 11 bin 400’den fazla kişinin de hayatını kaybettiği bildirildi. Ancak salgının yanı sıra koronavirüsle ilgili yanlış haberler de yayılmayı sürdürüyor. İnternet, sosyal medya ve anlık mesajlaşma imkanı da sahte haberlerin yayılmasını kolaylaştırıyor. Söz konusu haberlerde genellikle doğru ve yanlış bilgiler bir arada sunulduğu için onları ayırt etmek de zorlaşıyor. Ancak bu haberlerde yer alan bilgiler, halk sağlığını tehdit edecek boyutta etkiler yaratabilir. Peki bu haberlerin yanlış olduğunu anlamanın yolu var mı ve haberleri okurken nelere dikkat etmek gerek? Science Alert’in The Conversation’dan aktardığına göre birkaç adımda bu haberleri gerçeklerden ayırt etmek mümkün. Kaynak: Görülen haberlerin kaynağını sorgulamak gerekiyor. Haberde atıf yapılan bilimsel kaynakların internet sitelerine bakılabilir. Böylece habere konu edilen araştırmaların gerçek olup olmadığı anlaşılabilir. Ancak kaynak, “bir arkadaşın arkadaşı” ise iddiaların söylentiden ibaret kalması muhtemel. Logo: Haberde yer verilen dernek veya bilimsel kurumların logolarını kontrol etmek gerekebilir. Bunun için kurumun resmi sayfalarına bakmakta fayda var. Sahte sosyal medya hesapları: Birçok yanlış bilgi, gerçek kişileri veya medya kuruluşlarını taklit eden hesaplardan yayılıyor. Bu yüzden haberi paylaşan hesapların gerçek olup olmadığına dikkat etmeli. Paylaşmanızı isteyen içerikler: “Lütfen bunu paylaşın!” diye başlayan mesajlar ve gönderilerden de şüphe etmek gerekiyor. Viral olan paylaşımlar genellikle böyle yayılıyor. KILAVUZ YAYIMLANDI Söz konusu sahte bilgileri ayırt etmek için Harvard Üniversitesi Yaz Okulu’nun internet sitesinde de küçük çaplı bir kılavuz yayımlandı. Üniversitenin sıraladığı maddeler şu şekilde: “Hakkımızda” bölümünü okuyun: Buna göre yayıncının akademik atıf standartlarını karşılayıp karşılamadığına dikkat etmeli. Bu yüzden internet sitelerinin “hakkımızda” bölümlerini okumak ve hiciv sitesi olmadığından emin olmak gerekiyor. Ayrıca makalenin yazarının kim olduğuna bakmak ve böyle bir kişinin varlığından emin olmak, diğer yazıları incelemek de yararlı olabilir. Haberin güncelliğini sorgulayın: Bazı güvenilir olmayan mecralarda geçmişte gerçekleşen olayların yeniden sunulduğu görülebiliyor. Bu olayların bağlamından koparılmadığından da emin olmak gerek. Alıntılara dikkat edin: Özellikle karmaşık konularda tırnak işaretlerinin ve katkıda bulunan kaynakların eksik olduğunu fark ederseniz, bir şeyler yanlış olabilir. Görüntülerle oynanmadığından emin olun: Bilginin kaynağını araştırarak bilim insanlarının sözlerinin çarpıtılmadığından emin olmak gerek. Ayrıca fotoşop çılgınlığının hızla yayıldığı bir dönemde görüntüleri kanıt olarak düşünmemek gerekiyor. Sahte haberleri ifşa eden siteleri takip edin: Dünya çapında pek çok internet sitesi sahte haberleri ifşa etme görevini üstleniyor. Bunları takip etmek veya şüphelenilen haberin başlığını arama motorunda aratmak işe yarayabilir. Ajitatif anlatımlardan ve yazım yanlışlarından şüphelenin: Saygın kurumların çok tekrarlanan yazım ve dilbilgisi standartları daha yüksek. Ayrıca tamamen büyük harflerle yazılan ve ünlemlerle süslenen içerikler de şüpheleri artırmalı. Kime güvenmeli? Science Alert’e göre Kovid-19’la ilgili bilgi edinmek için bakılabilecek en güvenilir kaynaklar arasında resmi sağlık siteleri ve Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) internet sitesi yer alıyor. Ana akım medya ya da resmi siteler bile bazı şeyleri yanlış anlayabilir. Ancak sosyal medyada ya da mesajlaşma uygulamalarında görülen kaynağı belirsiz bilgilerden çok daha güvenilir.