ABD Başkanı Donald Trump, Çin’in nadir toprak elementlerine yönelik yeni ihracat kontrollerine sert yanıt verdi. Trump, 1 Kasım itibarıyla Çin’den ithal edilen ürünlere mevcut tarifelere ek olarak yüzde 100 gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu.
Trump, Truth sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada Çin’in ticaret alanında “olağanüstü agresif bir pozisyon” aldığını belirterek şu ifadeleri kullandı:
“Çin, dünyaya son derece düşmanca bir mektup göndererek ticarette agresif bir pozisyon aldı. 1 Kasım 2025 itibarıyla, neredeyse ürettikleri her ürüne — hatta bazılarını kendileri üretmeseler bile — geniş çaplı ihracat kontrolleri uygulayacaklarını bildirdiler. Bu, uluslararası ticarette eşi benzeri görülmemiş bir adımdır.”
Trump, bu gelişmelerin ardından ABD’nin Çin’e uyguladığı mevcut tarifelere ek olarak yüzde 100 oranında yeni gümrük vergisi getireceğini açıkladı. Uygulamanın, Çin’in atacağı ek adımlara göre daha erken yürürlüğe girebileceğini belirten Trump, ayrıca “tüm kritik yazılımlar için ihracat kontrollerinin de” devreye alınacağını söyledi.
“Çin’in böyle bir eyleme kalkışmış olmasına inanmak imkânsız ama yaptılar. Gerisi artık tarihtir.”
Ne olmuştu?
Çin, nadir toprak elementlerinin ihracatına yeni kısıtlamalar getirerek, yabancı şirketlerin Çin menşeli ürünleri yeniden ihraç etmeden önce hükümet onayı almasını zorunlu kılmıştı.
Ticaret Bakanlığı’nın yayımladığı yeni kurallara göre, yabancı kuruluşlar artık nadir toprak ürünleri, teknolojileri veya çift kullanımlı malları ihraç etmeden önce lisans almak zorunda olacak. Düzenleme madencilikten arıtma süreçlerine kadar geniş bir alanı kapsıyor.
Bakanlık, bazı yabancı şirketlerin Çin menşeli nadir toprak malzemelerini askeri veya hassas sektörlere yönlendirdiğini, bunun da Çin’in ulusal güvenliğine “ciddi zarar” verdiğini savundu.
İhracat kontrol listesinde yer alan kuruluşlar, kitle imha silahlarının geliştirilmesi veya askeri kapasitenin artırılması gibi amaçlarla lisans alamayacak. Ancak insani yardım veya acil sağlık sevkiyatları belirli koşullarda muaf tutulacak.
Trump’tan sert tepki, Şi ile görüşme iptali
Trump, Pekin yönetiminin hamlesi sonrası Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ile yapmayı planladığı görüşmeyi iptal ettiğini duyurdu. Beyaz Saray kaynaklarına göre, Trump’ın bu kararı, iki ülke arasındaki ilişkileri ciddi biçimde gerdi ve piyasaları sarstı.
Yaklaşık üç hafta içinde Güney Kore’de Şi ile görüşmesi beklenen Trump, sosyal medya hesabından “Artık görüşmeye gerek yok” mesajı verdi.
Piyasalarda deprem etkisi
Trump’ın açıklamaları Wall Street’te sert satışlara yol açtı.
Dow Jones endeksi %1,9,
S&P 500 %2,7,
Nasdaq Composite ise %3,6 geriledi.
Sabah saatlerinde yükselişte olan endeksler, Trump’ın “büyük tarife artışı” tehdidi sonrası sert düşüşe geçti.
NatAlliance Securities’den Andrew Brenner, “Tam da sakin bir Cuma beklerken ortalık karıştı” derken; Citi stratejisti Scott Chronert, “Bu tepki, piyasaların ticaret riskini ne kadar hafife aldığını gösteriyor” yorumunu yaptı.
Volatilite Endeksi (VIX) 1 Ağustos’tan bu yana ilk kez 20’nin üzerine çıktı, petrol fiyatları sert düştü, Hazine tahvilleri ise güvenli liman talebiyle değer kazandı.
Kripto ve emtia piyasalarında sert dalgalanma
Bitcoin yüzde 5,5 düşüşle 114.505 dolar seviyesine geriledi.
Ons altın yeniden 4000 doların üzerine çıkarak haftayı 4017 dolar seviyesinde kapattı.
Uzmanlar, ABD-Çin hattında gerilimin tırmanmasıyla küresel piyasalarda riskten kaçışın hızlandığına dikkat çekiyor.
