Richard Llewellyn’in 1939’da yayımlanan Vadim O Kadar Yeşildi Ki adlı romanı, yalnızca bir aile hikâyesi değil, aynı zamanda bir dönemin toplumsal panoramasıdır. İngiltere’nin Galler bölgesindeki kömür madenciliği yapılan kasabalarında geçen bu eser, yoksulluğun, ağır çalışma koşullarının ve sınıf çatışmalarının gölgesinde bile yeşermeye devam eden insani değerleri anlatır.
Romanın merkezinde Morgan ailesi vardır. Ailenin en küçük çocuğu olan Huw Morgan’ın gözünden anlatılan hikâye, hem çocukluk hatıralarının sıcaklığını hem de sanayileşme sürecinin yarattığı toplumsal yıkımı bir araya getirir. Huw’un anıları, vadinin ilk günlerindeki canlılığını, doğayla iç içe geçmiş yaşamı ve aile dayanışmasını resmederken; zamanla maden patronlarının baskısını, sendikal mücadeleleri, iş kazalarını ve göçlerle vadinin nasıl karardığını gözler önüne serer.
Llewellyn, romanında nostaljik bir dil kullanır. Vadinin yeşilliği yalnızca doğayı değil, kaybolan bir saflığı, temizliği ve dayanışmayı simgeler. Kömür ocaklarının dumanı yükseldikçe, bu yeşillik kararmaya ve yerini yoksulluğa, ölümlere ve umutsuzluğa bırakır. Ancak buna rağmen, aile bağları, komşuluk ilişkileri ve aşk, romanın en karanlık anlarında bile ışığını kaybetmez.
Eser, aynı zamanda bir büyüme hikâyesidir. Huw’un çocukluktan ergenliğe geçişi, kişisel bir yolculuk olmanın ötesinde, bir toplumun yaşadığı dönüşümle iç içe ilerler. Bu yönüyle roman, bireysel hafıza ile kolektif hafızayı birleştirir.
Edebiyat tarihinde Vadim O Kadar Yeşildi Ki, kömür işçilerinin yaşamına duyulan derin empatiyle öne çıkar. Zengin betimlemeler, şiirsel anlatım ve güçlü karakter çizimleri, kitabı yalnızca bir toplumsal roman değil, aynı zamanda bir insanlık destanı haline getirir.
Sonuç olarak Richard Llewellyn’in bu eseri, yalnızca geçmişin Galler’ini anlatmaz; bugünün okuruna da emeğin değerini, dayanışmanın önemini ve insan ruhunun direnç gücünü hatırlatır. Vadinin yeşilliği, belki kaybolur, ama o yeşilliğin insana verdiği umut romanın her satırında yaşamaya devam eder.
