Ekonomik krizin derinleşmesiyle birlikte gençler için yaz tatili artık dinlenmek ya da eğlenmek anlamına gelmiyor. Birçok genç, okul masraflarını karşılamak ya da ailesine destek olmak için tatili çalışarak geçiriyor. Özellikle Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM) öğrencileri, yaz kış fark etmeksizin düşük ücretli ve güvencesiz işlerde istihdam ediliyor.
17 yaşındaki Arda da bu gençlerden biri. Sultangazi SANKO Sanayi Sitesi’nde çalışan Arda, motor-mekanik bölümü öğrencisi. 13 yaşından beri çalıştığını anlatan Arda, dört yazdır aralıksız çalıştığını söylüyor. Oysa MESEM öğrencilerinin yaz tatilinde bir ay ücretli, bir ay da ücretsiz izin hakkı bulunuyor. Ancak Arda’nın ifadesine göre bu hak kağıt üzerinde kalıyor:
“Bir ay izin için patron hiçbir şekilde izin vermiyor. ‘İşler yoğun’ diyerek tatil hakkımı engelliyor. Hakkımı gasp ediyor.”
“Okusam da bir şey olamayacağım…”
Arda, eğitimle bir yere gelinebileceğine dair inancını yitirmiş. Hayali ise kendi işini kurmak:
“Bu ülkede ne kadar okursam okuyayım iş sahibi olamayacağım. En azından bir meslek öğrenip aileme destek olmak istiyorum.”
“Haftada 6 gün çalışıyorum, haberleri bile takip edemiyorum”
MESEM sistemine göre öğrenciler haftada 4 gün çalışmalı. Ancak Arda haftanın 6 günü çalışıyor, aldığı ücret ise 12 bin TL. Sadece Pazar günü izinli olduğunu söylüyor:
“Pazar günü de yorgunluktan sadece uyuyorum. Gündemden kopuğuz. 19 Mart’taki olayları günler sonra öğrendim.”
“7-8 yerde çalıştım, hep hakkımı yediler”
Arda, bugüne dek birçok işyerinde çalışmış. Çoğunda staj ücreti bile alamamış:
“İlk dükkânda yevmiyemi vermediler, kavga edip çıktım. Diğerinde belge bahanesi uydurdular. Bir yerde küfür, hakaret gördüm. Verdikleri paranın acısını çıkarıyorlar.”
“Bu düzeni tek başıma değiştiremem, ancak birlikte değiştiririz”
Arda, güvensiz çalışma koşullarının da farkında. İş güvenliği olmayan işyerlerinde çalıştıklarını anlatıyor:
“Haberlerde biri çatıdan düşmüş. Bu ben de olabilirdim. Yaşamadan kimse önlem almıyor.”
Ancak Arda, bu düzenin değişebileceğine inanıyor:
“Birlik olursak değiştirebiliriz. Bu haberi yaptıktan sonra zam istedim, ücretim 16 bin TL oldu. Haklarımızı aramalıyız.”
Tatil, gençler için artık iş günü
Ümraniye OSB’de çalışan 16 yaşındaki MESEM öğrencisi Enes de benzer koşullarda. Tatilin kendisi için “ekstra iş günü” anlamına geldiğini söylüyor:
“Tatil yapamıyoruz, geçinemiyoruz. Ama bir şeyler başarmak için bu koşullara katlanmak zorundayım.”
Enes, MESEM sisteminin öğrencileri yetişkin işçilere dönüştürdüğünü vurguluyor:
“Okuldaki öğretmenlerimiz de, işyerindeki patronlarımız da güvenliğimizi umursamıyor. Bize ağır işleri yaptırıyorlar ama sonra ‘iş yükün hafif’ diyorlar.”
Sonuç olarak, MESEM sisteminde yer alan çocuklar için yaz tatili ne dinlenme ne oyun ne de eğitim anlamına geliyor. Onlar için tatil, yoğun çalışma, düşük ücret ve hak gasplarının devam ettiği bir dönem.