Avrupa Birliği'nin (AB) uzun süredir ertelenen dijital sınır kontrol mekanizması olan Giriş-Çıkış Sistemi (EES) Pazar günü yürürlüğe giriyor. Avrupa'ya seyahat eden Türk vatandaşlarını da yakından ilgilendiren yeni dijital kayıt sisteminin hazırlıkları, on yılı aşkın süredir sürüyor.
Artık damga basılmayacak
Yeni sistemle birlikte, ziyaretçilerin pasaportlarına damga basma uygulaması sona eriyor. Bunun yerine, parmak izi ve yüz fotoğrafı taraması getiriliyor.
Havalimanları, limanlar ve tren istasyonlarına yerleştirilen özel tarayıcılar sayesinde, Avrupa Birliği dışından gelen kısa süreli ziyaretçilerin giriş-çıkış bilgileri otomatik olarak kaydedilecek. Bu sayede yetkililer, vize süresini aşan veya girişi reddedilen yolcuları anında tespit edebilecek. Kısa süreli ziyaret, 180 gün içerisinde en fazla 90 gün boyunca Schengen Bölgesi'nde bulunma anlamına geliyor.
12 Ekim'de ne değişiyor?
Pazar gününden itibaren, AB üyesi olan ancak Schengen Bölgesi'nin parçası olmayan Kıbrıs Cumhuriyeti ve İrlanda dışında, AB dışından gelen tüm yolcular, sınır geçişlerinde pasaportlarını gösterip parmak izi ve yüz fotoğrafı verecek.
Bu bilgiler, İzlanda, Liechtenstein, Norveç ve İsviçre gibi Schengen üyelerinden de istenecek ve çoğu durumda üç yıl süreyle saklanacak. Veriler, EES yürürlüğe girdikten itibaren ilk girişte toplanacak, sonraki seyahatlerde ise kontrol memurları pasaport sahibinin kimliğini bu verilerle karşılaştıracak.
AB'ye göre bu işlem, ilk kayıttan sonra çok daha kısa bir sürede tamamlanacak. Sistem, 10 Nisan 2026'ya kadar altı aylık bir geçiş döneminde kademeli olarak uygulanacak.
Fransa ve Almanya gibi büyük ülkeler, havaalanlarında uzun kuyruklar oluşmaması için başlangıçta yalnızca sınırlı sayıda kontrol yapacak. Estonya ve Lüksemburg gibi küçük ülkeler ise sistemi ilk günden itibaren tam olarak uygulayacak.
Diğer bazı ülkeler kademeli bir model izleyecek. Örneğin Hırvatistan'da biyometrik veri toplama süresi başlangıçta günde dört saat olacak, Aralık ayından itibaren 12 saate çıkarılacak. Slovenya da bazı Schengen giriş noktalarında sistemi aşamalı olarak devreye alacak.
Yeni kurallar, vizesiz seyahat hakkı bulunan ülkelerin vatandaşlarını da etkileyecek. Buna Birleşik Krallık, Avustralya, ABD ve Güney Amerika'nın büyük bölümü de dahil.
AB'ye aday ülkeler olan Türkiye, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya gibi komşu devletlerde vatandaşlara gecikme yaşanmaması için değişiklikleri önceden öğrenmeleri yönünde uyarılar yapılıyor.
Uzun kuyruk endişesi
Yeni sistemin veri toplama sürecinin, önümüzdeki haftadan itibaren havalimanları ve tren istasyonlarında uzun kuyruklara yol açabileceğinden endişe ediliyor.
Avrupa Parlamentosu'nda süreci yürüten siyasetçi Assita Kanko, yeni uygulamaya ilişkin olarak, "Bu sistem, pasaportu taşıyan kişinin gerçekten o kişi olduğunu ve pasaportun sahte olmadığını sınır görevlilerine doğrulama imkânı sağlayacak" değerlendirmesinde bulundu.
"Her zaman olduğu gibi, büyük sistemler devreye alınırken bazı aksaklıklar yaşanabilir" diyen Kanko, sistemin uluslararası seyahat için düşük sezonda başlatıldığını, ayrıca kademeli geçişin büyük sorunları önlemek amacıyla planlandığını da sözlerine ekledi.
Kanko, "Beklenmedik aksaklıklar veya aşırı bekleme süreleri yaşanırsa, yerel sınır görevlileri sistemi geçici olarak devre dışı bırakabilecek" diye konuştu.
"Bu sistem, Schengen Bölgesi'ne giriş yapan herkesin geçerli kimlik belgelerine sahip olmasını sağlayacak" diyen Kanko, "iyi niyetli ziyaretçilerin" ise endişe etmesine gerek olmadığını vurguladı.
Fransa "büyük zorluk" bekliyor
Fransa İçişleri Bakanlığı, 12 Ekim'de durumun "normal seyredeceğini, tıkanma beklenmediğini" bildirdi. Ancak Bakanlık, sistemi tam olarak hayata geçirmenin Fransa için "büyük bir zorluk" olduğunu vurguladı.
2024 yılında yaklaşık 100 milyon yabancı turist ağırlayan Fransa dünyanın en çok ziyaret edilen ülkesi olmuştu.
Yeni düzenlemeden en fazla etkilenecek gruplardan biri, AB'ye sık seyahat eden ve artık AB vatandaşı olmayan İngiliz vatandaşları olacak.
Düzensiz göçü önleme hedefi
Yeni sistem, Avrupa Komisyonu tarafından yaklaşık on yıl önce önerilmişti. Komisyon, EES'nin "düzensiz göçü önlemeye ve Avrupa'da yaşayan ya da seyahat eden herkesin güvenliğini sağlamaya" yardımcı olacağını belirtiyor.
Fransa İçişleri Bakanlığı'na göre sistem, vize kötüye kullanımını da tespit etmeyi kolaylaştıracak. Örneğin kısa süreli turist vizesiyle gelen bir kişinin daha sonra "özel ve aile yaşamı" gerekçesiyle oturma iznine başvurup başvurmadığı anlaşılabilecek. Ayrıca iltica başvurusu reddedilen bir kişinin Schengen Bölgesi'ni terk edip etmediği de izlenebilecek.
EES'nin tam olarak uygulanması, AB'nin bir sonraki adımı olan Avrupa Seyahat Bilgileri ve Yetkilendirme Sistemi (ETIAS) için ön koşul. ETIAS'ın gelecek yıl devreye alınması bekleniyor.
Amerikan ESTA sistemine benzeyen ETIAS kapsamında, üçüncü ülke vatandaşları Avrupa'ya seyahatten önce çevrimiçi bir form dolduracak, 20 euro ücret ödeyecek ve onay bekleyecek.
Geçerli ETIAS izni bulunmayan yolcular, uçuşa alınmayabilecek veya Schengen Bölgesi'ne girişleri reddedilebilecek.
