Dünyanın en büyük ısı pompası sistemleri, Avrupa’da enerji dönüşümünün merkezine yerleşiyor. Fosil yakıtlardan çıkış hedefi doğrultusunda Almanya, Danimarka ve Finlandiya’da kurulan dev ölçekli projeler, şehirlerin ısınma ihtiyacını kömür ve gaz yerine nehir, deniz ve havadan elde edilen enerjiyle karşılamayı amaçlıyor.
Bu dönüşümün en çarpıcı örneklerinden biri Almanya’nın Mannheim kentinde hayata geçiriliyor. Alman enerji şirketi MVV Energie, Ren Nehri’nden alınan suyu kullanacak ve bugüne kadar inşa edilmiş en güçlü ısı pompası modüllerinden oluşan bir sistemi kurmaya hazırlanıyor.
BBC’nin aktardığı bilgilere göre projede, çapı iki metreyi bulan borularla saniyede yaklaşık 10 bin litre nehir suyu sisteme alınacak. MVV Environment proje yöneticisi Felix Hack, boruların büyüklüğünü “içinde dimdik yürüyebileceğiniz kadar geniş” sözleriyle tanımlıyor. Kullanılan su, ısısı alındıktan sonra yeniden Ren Nehri’ne geri bırakılacak.
40 bin haneye temiz ısı
Ekim ayında duyurulan projeye göre, her biri 82,5 megavat kapasiteli iki ısı pompası modülü kurulacak. Toplam 162 megavatlık bu kapasite, bölgesel ısıtma ağı üzerinden yaklaşık 40 bin hanenin ısınma ihtiyacını karşılayacak. Projenin, kömür santralinden temiz enerji teknolojilerine geçiş sürecindeki bir santral sahasında hayata geçirilmesi dikkat çekiyor.
Isı pompalarının boyutu yalnızca teknik ihtiyaçlara göre değil, Mannheim sokakları ve Ren Nehri üzerinden yapılabilecek taşıma sınırları dikkate alınarak belirlendi. Hack, dev modüllerin nehir yoluyla taşınıp taşınamayacağının hâlâ netleşmediğini belirtiyor.
Avrupa’da rekabet kızışıyor
Bu alandaki rekabet de giderek artıyor. Alman sanayi devi Everllence (eski adıyla MAN Energy Solutions), benzer ölçekte projeler geliştiriyor. Şirket yetkililerinden Alexandre de Rougemont, “Bu açıkça bir rekabet ama bunu gizlemiyoruz” diyerek Avrupa’daki yarışa dikkat çekiyor.
Isı pompaları; hava, toprak ya da su gibi kaynaklardan düşük seviyeli ısıyı çekerek daha yüksek sıcaklıklara çıkarıyor. Ev tipi ısı pompalarında kullanılan prensip, şehir ölçeğinde çok daha büyük makineler ve kilometrelerce boru hattı üzerinden uygulanıyor. Kentlerin karbon salımını azaltma hedefleri, bu teknolojilere olan ilgiyi hızla artırıyor.
Kömürden çıkışın simgesi
Mannheim’daki proje, kömürden çıkış baskısının doğrudan bir sonucu olarak görülüyor. Santral sahasının Ren Nehri kıyısında yer alması, güçlü bir elektrik şebeke bağlantısına sahip olması ve mevcut bölgesel ısıtma ağıyla entegre olması projeyi stratejik hale getiriyor.
Teknolojinin gelişmesinde, petrol ve gaz sektöründe kullanılan dev kompresörlerin de payı büyük. Daha önce fosil yakıtların taşınması ve depolanması için kullanılan bu ekipmanlar, artık temiz enerji üretimine hizmet ediyor.
Maliyet yüksek, ölçek büyüyor
Mannheim’daki yatırımın toplam maliyeti yaklaşık 200 milyon avro. Everllence’e göre yalnızca ekipman maliyeti megavat başına yaklaşık 500 bin avro. Buna bina, altyapı ve yardımcı sistemler dâhil değil.
Danimarka’nın Aalborg kentinde yürütülen bir başka proje ise bu ölçeği bile aşıyor. Toplam 176 megavat kapasiteli sistemin 2027’de devreye girmesi planlanıyor ve kentin ısı ihtiyacının neredeyse üçte birini karşılaması hedefleniyor.
Helsinki havadan ısıtıyor
Finlandiya’nın başkenti Helsinki ise soğuk iklime rağmen hava kaynaklı dev ısı pompalarına yatırım yapıyor. Helen Oy yetkilisi Timo Aaltonen, denizin sığ olması nedeniyle yeterli sıcaklıktaki suya erişimin zorlaştığını, bu nedenle hava kaynaklı çözümlere yöneldiklerini söylüyor.
Kentteki binaların yaklaşık yüzde 90’ı, 1.400 kilometrelik bölgesel ısıtma ağına bağlı. Isı pompaları, bir kilovat saat elektriği birden fazla kilovat saat ısıya dönüştürebilirken, elektrikli kazanlar sistemin esnekliğini artıran tamamlayıcı bir rol üstleniyor.
Avrupa modeli dünyaya yayılabilir
Uzmanlara göre, dev ısı pompaları ve bölgesel ısıtma ağları, şehirlerin fosil yakıtlardan çıkışında kilit bir rol oynayacak. Almanya, Danimarka ve Finlandiya’daki bu projeler, önümüzdeki yıllarda küresel ölçekte yaygınlaşabilecek bir enerji dönüşümü modelinin habercisi olarak değerlendiriliyor.
