Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi'nin "Türkiye'deki Kamu Hastanelerinde Kürtaj Hizmetleri Raporu'na" göre "isteğe bağlı kürtaj yapmıyoruz" diyen hastanelerin oranı 4 yılda yüzde 12'den yüzde 54'e çıktı. Rapora göre kadın hastalıkları ve doğum bölümüne sahip 295 kamu hastanesinden kürtajın yasak ya da yasal olmadığını, devlet hastanelerinde yapılmadığını söyleyenlerin sayısı 102.
Oysa ki; 1983 yılında yürürlüğe giren 2827 sayılı "Nüfus Planlaması Yasası͕", Cumhuriyet͛'in kuruluşundan bu yana uygulanan kürtaj üzerindeki yasal kısıtlamayı kaldırmış, isteğe bağlı durumlarda 10 haftaya kadar olan gebeliklerin kürtajla sonlandırılmasına izin vermişti.
Kadın evli ise eşinin, 18 yaşının altında ise ebeveynin rızasını şart koşan yasa, gebeliğin 10 haftadan fazla olduğu ve kadının hayatını tehdit ettiği veya edeceği ya da doğacak çocuk ile onu takip edecek nesiller için ağır mağduriyet yaratacağı hallerde de kürtaja izin veriyor. Bu tür gebelik sonlandırmaları için zaman sınırlaması yok.
Bir suç sonucu meydana gelen gebelikler için Türk Ceza Hukuku 20 haftaya kadar kürtaj izni veriyor.
518 Hastanenin 295'ine ulaşıldı
İndendent Türkçe'den Gökçen Tuncer'in göre, Kadir Has Üniversitesi'ni ilkini 2016'da kamuoyuyla paylaştığı raporun bu yılki verisinde Türkiye'de toplam 850 kamu hastanesi görünüyor. Bunlardan 518'inde "Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü" bulunuyor.
518 hastanenin tamamıyla iletişime geçmeye çalışan Kadir Has Üniversitesi'nin ulaşabildiği hastane sayısı ise 295.
Raporda imzası bulunan araştırmacılardan Deniz Altuntaş, ulaşılamayan hastanelerin bir kenara bırakılmadığını, farklı gün ve saatlerde tekrar tekrar arandığını söylüyor.
Independent Türkçe'ye konuşan Altuntaş, "223 hastaneye ulaşabilseydik sonuçlar nasıl değişirdi konusunda bir şey söylemek mümkün değil ancak 518 hastanenin 223'üne hiç ulaşamamış olmamız da problematik bir durum" diyor.
295 hastanenin sadece 10'u hiçbir şart koşmuyor
Kadir Has Üniversitesi'nin örneklemini yapabildiği 295 hastaneden yalnızca 10'unda bir kadının isteği esas alınarak, hiçbir şart koşulmadan kürtaj hizmeti veriliyor. Bu hastanelerin bulunduğu iller: Ankara, Amasya, Bayburt, Burdur, Hakkâri, Şanlıurfa Tekirdağ ve Tunceli.
Üniversite ekibinin ulaştığı hastanelerden, isteğe bağlı kürtaj hizmeti sağlamayan veya net bir bilgi vermeyenlerin gerekçeleri şu şekilde sıralanıyor:
- 63 hastane, kendilerini arayanları başka bir kuruma yönlendirmek istedi. Bu hastanelerin 33'ünün yönlendirdiği yer ise özel hastanelerdi.
- Ulaşılan hastanelerin en fazla sunduğu ikinci gerekçe, kürtaj hizmetinin yasak ya da yasal olmadığını söyleyenlerdi.
55 hastanenin sunduğu bu gerekçeyi "Yasal olmasına rağmen kürtajı kriminalize etmektedir" diyerek açıklayan Kadir Has Üniversitesi, 11 hastanenin net olarak "kürtaj devlet hastanelerinde yasak" dediğini belirtiyor. 36 hastane ise "yasak" ifadesini kullanmasa da devlet hastanelerinde yapılmadığını söyledi.
- "Yapılmaması doktorun tercihi" diyen hastane sayısı ise 28.
Neden kürtajın yasak olduğu inanışı hâkim?
Kadir Has Üniversitesi'nin iletişime geçtiği ve kürtajın yasak olduğunu savunan hastanelerden hiçbirinde "yasağın" kaynağında dair açıklama yapılmadı.
Kadir Has Üniversitesi Proje ve Etkinlik Koordinatörü Deniz Altuntaş, "Neden kürtaj yapılmıyor?" sorusunu 2020 araştırmasında eklediklerini hatırlatarak şunları söyledi:
Bu araştırma için bütün görüşmelerde kullanmak üzere hazırladığımız ve raporda da belirttiğimiz standart araştırma sorularımız vardı.
Görüşmede "isteğe bağlı kürtaj hiçbir şekilde yapılmıyor" teyidini aldıktan sonra ilk defa bu sene "Neden yapılmıyor?" sorusunu ekledik. Ve şunları gördük:
Görüşme yaptığımız 295 hastane arasında 55'i isteğe bağlı kürtajın "yasak" olduğunu söyledi, 11'i devlette yasak, iki tanesi de "özelde bile yaptıramazsınız" dedi.
2016 yılında yapılan araştırma kapsamında "neden" sorusu sorulmadı ancak yapılan hiçbir görüşmede "yasak" kelimesi hastaneler tarafından referans gösterilmemişti, sadece "isteğe bağlı kürtaj yapılmıyor" deniyordu. Ama 2020 yılı araştırmasında yasak olduğuna dair cevaplar alındı. Halbuki 1983'ten beri 2827 Sayılı Nüfus Planlaması Yasası mevcut ve bir değişikliğe uğramadı.
2016 yılı sonuçlarında hiç "yasak" kelimesi söylenmemişti, onun yerine "yapılamıyor" deniyordu. Ancak bu sene bu kadar çok "yasak" ile karşılaşmak bizi şaşırttı.
"Neden gerek olsun ki?" cevabını veren hastane var
Yapılan görüşmelerde ayrıca, hastanede yalnızca evli bireylerin isteğe bağlı kürtaj hizmeti alabildiğini, bekarlar için savcılıktan izin alınması gerektiğini, Nüfus Müdürlüğü'nden bekâr olunduğuna dair belge getirilmesi gerektiğini savunanlar da oldu.
Araştırmacıların yüzüne telefon kapatan 14 hastane olmasının yanı sıra, kendilerini arayanları Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümüne bağlamak yerine vezneye bağlayan, orada çalışan kadın personele sorulmasını teklif eden hastane de oldu.
Hatta bir hastanenin isteğe bağlı kürtajın olmaması konusuna yorumu "Neden gerek olsun ki? Bu tür durumlar yok" şeklinde oldu.
Merkezi Hekim Randevu Sistemi'nde "bölüm var" gözüküyor ancak telefonda yok deniliyor
Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümüne sahip 295 hastanenin yalnızca yüzde 3'ü isteğe bağlı kürtaj hizmeti verdiklerini söyledi. Yüzde 5'i ise isteğe bağlı bu hizmeti veriyor ancak mutlaka bir şart koşuyor.
Hastanelerin yüzde 54'ünde isteğe bağlı kürtaj hizmeti yok. "Sadece tıbbi zorunlulukta bu operasyon gerçekleşir" diyenlerin oranı ise yüzde 14. Hastanesinde konuyla ilgili bir bölüm ya da doktorun olmadığını söyleyenler yüzde 19'luk paya sahip.
Kadir Has Üniversitesi Proje ve Etkinlik Koordinatörü Deniz Altuntaş, 295 hastanenin Merkezi Hekim Randevu Sistemi üzerinden Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü olup olmaması kontrol edilmesine rağmen yapılan görüşmelerin yüzde 19'unda "bölüm veya doktor yok" denildiğini söyledi.
Altuntaş'ın açıklamasına göre araştırma sırasında cevap alınamayan, yani telefonda "bilgi veremeyiz, randevu almanız lazım, doktorla konuşmanız lazım" gibi cevaplar veren yüzde 5'lik de bir kısım bulunuyor.
"İsteğe bağlı kürtaj yapmıyoruz" diyenlerin oranı yüzde 12'den yüzde 54'e çıktı
Araştırmanın çarpıcı noktalarından biri 2016 ve 2020 ile yıllarının raporları karşılaştırıldığında ortaya çıkan sonuç.
Buna göre "Sadece tıbbi zorunluluk varsa yapılıyor" diyenlerin oranı 2016'da yüzde 78 iken 2020'de yüzde 14 oldu.
Dört yıl önce yüzde 12'lik paya sahip "İsteğe bağlı kürtaj yapmıyoruz" diyenlerin oranı 2020'de yüzde 54'e kadar çıktı.
Hiçbir şart sunmadan isteğe bağlı kürtaj hizmeti verenler ise 2016'da da daha yüksekti (yüzde 8).
Araştırma yapılan iki yılda da aynı yasa maddesinin yürürlükte olduğunu hatırlatan Deniz Altuntaş, "Yasada herhangi bir değişiklik olmamasına rağmen araştırma sonuçlarında bu kadar ciddi bir artış ve azalış görüyoruz" dedi.
İstanbul'da isteğe bağlı kürtaj hizmeti yok
Araştırma, 81 ili 12 bölge üzerinden inceliyor. Bunlar: İstanbul, Batı Marmara, Doğu Marmara, Ege, Batı Anadolu, Akdeniz, Orta Anadolu, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Kuzeydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu.
İstanbul bölgesi hariç diğer tüm bölgelerde doktor ve bölüm eksikliği olduğunu söyleyen Deniz Altuntaş, "Buna ek olarak 12 bölgenin beşinde de isteğe bağlı kürtaj hizmetine ulaşılamıyor" dedi.
"İsteğe bağlı kürtaj yapılmıyor" diyen hastanelere en fazla sayıda sahip olan ilk üç bölgeyi şöyle sıralanıyor: Akdeniz bölgesi (25), İstanbul (24), Ege (23) ve Ankara ve güneyini kapsayan Batı Anadolu (20).
Her bölgenin farklı dinamiklerinin farklı sonuçları ortaya koyduğunu söyleyen Deniz Altuntaş, isteğe bağlı kürtajı yapmayan kurumların neden en fazla Akdeniz bölgesinde olduğu ile ilgili soruya şu yanıtı verdi:
Araştırma sonuçlarından aldığımız çıktılara göre bu soruya cevap vermek oldukça zor. Ulaştığımız bu sonuçlar, bölgesel dinamiklere odaklanarak yapılabilecek başka yeni araştırmalar için faydalı olacağını düşünüyorum. Ancak şunu söylemek mümkün; genel olarak görüşmelerimiz oldukça sakin ve nötr bir seviyede geçti. Sadece görüşme yaptığımız 295 hastane arasından 14'ü kürtaj hizmeti sağlayıp sağlamadığına dair sorumuzun ardından telefonu yüzümüze kapattı.
Arada birkaç ters cevap veya tepki aldığımız yerler de oldu ama şaşırtıcı bir şekilde hiç beklemediğimiz yerlerden ters tepkiler aldık, ters tepki beklediğimiz yerlerden de oldukça nötr bir seviyede cevaplar aldık.
Araştırmaya göre Batı Marmara'da iki, Batı Anadolu'da iki, Akdeniz'de bir, Batı Karadeniz'de bir, Kuzeydoğu Anadolu'da bir, Ortadoğu Anadolu'da iki, Güneydoğu Anadolu'da bir olmak üzere toplam 10 hastanede isteğe bağlı kürtaj hizmeti veriliyor.
Ege, Doğu Marmara, Orta Anadolu ve Doğu Karadeniz'de isteğe bağlı hizmet verilmezken, ayrıca merceğe alınan İstanbul'da ise isteğe bağlı hizmet veren hastane bulunmaması dikkat çekiyor.
56 ilde isteğe bağlı kürtaj hizmeti yok
Araştırmayı il bazında incelediğimizde 56 ilde isteğe bağlı kürtaj hizmetinin verilmediği görülüyor. Bunlar:
Adana, Afyonkarahisar, Antalya, Ardahan, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bartın, Batman, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Bolu, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hatay, Isparta, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Karaman, Kastamonu, Kayseri, Kırklareli, Kırşehir, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Mardin, Mersin, Muğla, Muş, Nevşehir, Ordu, Osmaniye, Rize, Samsun, Sinop, Sivas, Tokat, Trabzon, Uşak, Van, Yozgat ve Zonguldak.
