İtalyan Marksist düşünür Franco “Bifo” Berardi’nin İkinci Geliş (The Second Coming) adlı kitabının Ketebe Yayınları tarafından yayımlanan Türkçe baskısında bazı ifadelerin değiştirildiği iddiası kültür dünyasında tartışma yarattı.
Eserin çevirmeni Ali Karatay, yayınevine eksiksiz metin teslim ettiğini ancak baskıda “İslamofaşist diktatör” ve “komünizm” gibi ifadelerin çıkarıldığını öne sürdü. Akademisyen Emre Tansu Keten’in sosyal medyada paylaştığı örneklerle gündeme gelen sansür iddiaları üzerine yazar Berardi, “Ne olup bittiğini anlamam gerekiyor. Görüşümü paylaşacağım” açıklamasında bulundu.
“Yayınevi hukuki gerekçeyle ifadeleri silmiş olabilir”
Öğretim görevlisi ve çevirmen Sabri Gürses, çeviri süreçlerinde sansürün sıkça yaşandığını belirterek, “Çevirmenin başarısı, sansüre ne kadar engel olabildiğiyle ölçülür. Çevirmen metni birebir aktarmakla yükümlüdür; değişiklik yaparsa yayınevine bildirmesi gerekir” dedi.
Gürses, Berardi vakasına ilişkin olarak ise, “Anlaşılan çevirmen işini yapmış ama editör hukuki sorun çıkarabilecek ifadeleri silmiş. Bunu yaparken yayınevine de haber vermemiş. Konu Berardi ile yayınevi arasında; Berardi sözleşmenin ihlal edildiğini söyleyecektir” ifadelerini kullandı.
Eserin yayınevinin yayın çizgisiyle uyuşmadığını vurgulayan Gürses, “İkinci Geliş komünizmin ikinci gelişini haber veren bir kitap. Ketebe’nin yayın politikasıyla örtüşmüyor. Bu nedenle kitabı tanıtırken dahi sansür yapılmış. Tanıtım metinlerinde ‘komünizm’ vurgusu silinmiş” dedi.
“Sansür ve otosansür ifade özgürlüğünün önünde engel”
Çevirmen Elif Okan Gezmiş, yayıncılıkta sansür ve otosansürün yeni olmadığını belirterek, “Sansürün arkasında yasal yaptırım korkusu ya da yayınevinin politik pozisyonuna uyum çabası olabilir. Her durumda bu, ifade özgürlüğüne engel teşkil eder” değerlendirmesinde bulundu.
Gezmiş, çevirmenlerin hukuki sorumluluklarına da dikkat çekti: “Çevirmen metni doğru biçimde çevirmekle yükümlüdür. Yayınevi çevirmenin izni olmadan metinde değişiklik yaparsa, çevirmenin manevi haklarını ihlal etmiş olur. Üstelik çevirmenler, çevirdikleri metinlerdeki ifadeler nedeniyle yargılanma riskiyle de karşı karşıya kalıyor.”
