Hindistan’ın Tamil Nadu eyaletinde 46 yaşındaki bir adam, saatler süren ve acı verici hale gelen ereksiyon şikâyetiyle acil servise başvurduğunda doktorlar büyük şaşkınlık yaşadı.
Hasta, ilişki öncesinde ereksiyon problemi için sildenafil (Viagra) kullanmıştı. İlacı önerilen dozlarda almasına rağmen sorun devam ediyordu. İnceleme sonucunda doktorlar, adamın aynı zamanda bol miktarda nar suyu içtiğini öğrendi. Nar suyu, ilacın etkisini farkında olmadan artırmış ve yan etkilere yol açmıştı. Tedavi sonrası hastaya, nar suyundan uzak durması tavsiye edildi.
Bu vaka, yiyeceklerin ve içeceklerin ilaçlarla öngörülmeyen etkileşimler yaratabileceğinin yalnızca bir örneği. Tıp literatüründe farklı gıda-ilaç etkileşimlerini konu alan çok sayıda rapor bulunuyor.
Greyfurt, kızılcık ve meyve suları
En bilinen örneklerden biri, greyfurt ve ilaç etkileşimleri. Greyfurt; kolesterol ilaçları (statinler), tansiyon ilaçları (nifedipin, felodipin), bağışıklık baskılayıcılar (siklosporin) ve hatta bazı HIV ilaçlarıyla etkileşerek dozun toksik hale gelmesine yol açabiliyor. Bunun nedeni, ilaçların parçalanmasını sağlayan “CYP3A4” adlı enzimi baskılaması.
Benzer şekilde, kızılcık suyu da bir dönem kan sulandırıcı varfarin ile ilişkisi nedeniyle gündemdeydi. Vaka raporları kızılcık tüketiminin kanama riskini artırabileceğini öne sürse de, klinik deneyler bu etkinin normal düzeyde tüketimle doğrulanmadığını gösterdi. Yine de bazı sağlık otoriteleri dikkatli olunmasını tavsiye ediyor.
Bitki çayları ve takviyeler
Bitki çayları da risk taşıyabiliyor. Örneğin meyan kökü, kalp ilacı digoksin ve bazı antidepresanlarla etkileşebiliyor. Enginar çayı, bazı artrit ve diyabet ilaçlarıyla birleşerek karaciğerde toksisiteye yol açan vakalara konu oldu.
Zerdeçal ve yosun bazlı takviyeler, bazı kanser ilaçlarıyla etkileşerek karaciğerde hasara neden olabilirken, sarı kantaron, antidepresanlar, doğum kontrol hapları ve kemoterapi ilaçlarının etkinliğini değiştirebiliyor.
Süt ürünleri, Lifli gıdalar ve peynir etkisi
Bazı antibiyotikler, süt ve süt ürünleriyle birlikte alındığında bağırsaklarda emilemeden atılabiliyor. Bu “peynir etkisi” lif açısından zengin gıdalarda da görülebiliyor. Bu yüzden uzmanlar, süt ürünlerinin ilaçlardan birkaç saat önce veya sonra tüketilmesini öneriyor.
Yeşil yapraklı sebzeler (K vitamini açısından zengin) ise varfarin tedavisinde doz ayarlamasını zorunlu kılıyor. Fermente yiyecekler ve yıllanmış peynirler ise MAOI türü antidepresanlarla birleştiğinde tansiyon yükselmesine neden olabiliyor.
Gelecek: İlaçlara uygun diyetler
Araştırmacılar, yiyecek-ilaç etkileşimlerini yalnızca risk olarak değil, fırsat olarak da görüyor. Bazı kanser ilaçlarının düşük karbonhidratlı diyetlerle daha etkili olduğu yönünde bulgular mevcut. Bu alanda sistemli veri tabanları oluşturuluyor ve ileride doktorların kişiselleştirilmiş diyet-ilaç planları önermesi mümkün olabilir.
Şimdilik uzmanların tavsiyesi ise basit: İlaç kullanırken yiyecek ve içeceklerle olası etkileşimlere dikkat etmek, gerektiğinde doktora danışmak.
