İngiltere Sağlık Hizmetleri'ne (NHS) bağlı seyahat yönergelerinde Türkiye'ye gidecek turistler için "maymun çiçeği" uyarısının yayınlanması üzerine İngiliz basını alarma geçti.
NHS'ye bağlı Travel Health Pro web sitesinde 23 Ağustos'ta yayınlanan güncellemede şu ifadeler yer aldı: "Dünya Sağlık Örgütü, Türkiye'de 7 Ağustos 2025'te tespit edilen bir 'Ib kladı' maymun çiçeği vakası açıkladı. Vakanın Birleşik Arap Emirlikleri'ne seyahat geçmişi olduğu bildirildi."
Bunun üzerine İngiliz basını ve uzmanlar, Türkiye'ye gidecek turistlerin maymun çiçeği gibi salgınlara karşı "ekstra önlemler almaları" çağrısında bulundu.
Türkiye'de vaka tespit edildi mi?
Türkiye'de ilk ve resmi olarak tek maymun çiçeği vakası 2022'de duyurulmuştu. O dönemde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye'de ilk maymun çiçeği vakasının 30 Haziran 2022'de görüldüğünü ve 37 yaşındaki hastanın tedavi edilerek taburcu edildiğini açıklamıştı.
2024'te ülkede bir vaka daha görüldüğüne dair iddialar sosyal medyada yer bulunca Sağlık Bakanlığı'ndan iddiayı yalanlayan bir açıklama gelmişti. Bakanlık 2024 itibarıyla Türkiye'de maymun çiçeği hastalığıyla ilgili herhangi bir vaka tespit etmediklerini bildirmişti.
Son uyarılar ise Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 23 Ağustos tarihli son güncellemesiyle geldi. DSÖ'nün "Maymun Çiçeği Küresel Trendler" sayfasında Türkiye'de 7 Ağustos'ta seyahat kaynaklı bir maymun çiçeği vakası görüldüğü yazıldı.
Söz konusu vakanın yetişkin bir erkek olduğu ve yakın zamanda Birleşik Arap Emirlikleri'ni ziyaret ettiği belirtiliyor. Hastanın enfeksiyona bu seyahat sırasında yakalandığı tahmin ediliyor. DSÖ, konuyla ilgili şu uyarıyı düşüyor: "Birleşik Arap Emirlikleri'nden dönen yolcularda birden fazla ihraç vaka tespit edildiği ve bunun ülke içinde toplum içi bulaşın muhtemel olduğunu gösterdiği unutulmamalı."
Bu arada DSÖ'nün kayıtlarında Türkiye'de Ocak 2024'ten beri 3 maymun çiçeği vakasının saptandığı ve bunlardan birinin son 6 hafta içinde kayda geçtiği öne sürülüyor. Ancak vakaların Türkiye'de yerleşik insanlardan mı oluştuğu veya nerede ikamet ettiğine dair detaylı bilgi yer almıyor.
İngiltere'de 16 vaka
İngiltere Sağlık Hizmetleri, DSÖ'nün güncellemesinin ardından Türkiye'ye seyahatle ilgili uyarı yayınlasa da ülkede halihazırda seyahat kaynaklı birçok vaka kayda geçti.
DSÖ'ye göre, İngiliz yetkililer Ocak 2024'ten beri 16 vaka tespit etti. Bunların ikisi son 6 haftada görüldü. İngiltere'yi Avrupa'da en çok vakanın görüldüğü ülkelerden biri olan Almanya takip ediyor. Ocak 2024'ten beri 11 vakanın kayda geçtiği ülkede son 6 haftada yalnızca 1 vaka görüldü.
Maymun çiçeği nedir?
Maymun çiçeği, bilimsel adıyla mpox (monkeypox), genellikle Batı ve Orta Afrika bölgelerinde görülen nadir bir viral enfeksiyon. Virüs, Orthopoxvirus ailesine ait ve çiçek virüsü ile akraba. Bu nedenle belirtileri zaman zaman çiçek hastalığını andırıyor.
Hastalık ilk olarak 1958 yılında laboratuvardaki maymunlarda tespit edilmiş, insanlarda ise 1970'te Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülmüştü. Adından dolayı maymunlarla ilişkilendirilen hastalık, aslında vahşi kemirgenler gibi diğer hayvanlardan da insanlara geçebiliyor.
Hastalık genellikle hayvan temasıyla bulaşıyor; enfekte bir hayvanın kanı, vücut sıvıları veya yaralarıyla doğrudan temas yoluyla insanlara geçebiliyor. İnsanlar arasında ise bulaşma çoğunlukla yakın temas veya solunum damlacıkları aracılığıyla oluyor. Enfekte kişinin deri döküntüleri, yaralar veya vücut sıvıları bulaş riskini artırıyor. Bu yüzden özellikle aile içi temas veya sağlık çalışanları için dikkatli önlemler gerekiyor.
Maymun çiçeğinin belirtileri tipik olarak enfeksiyondan 5-21 gün sonra ortaya çıkıyor. Başlangıçta ateş, baş ağrısı, kas ağrısı ve halsizlik gibi grip benzeri semptomlarla kendini gösteriyor. Birkaç gün sonra, yüz ve vücutta karakteristik döküntüler ve kabarcıklar gelişiyor. Bu döküntüler genellikle el ve ayaklarda yoğunlaşıyor, daha sonra gövdeye yayılıyor.
Hastalık çoğunlukla hafif seyirlidir, ancak bazı vakalarda özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ciddi komplikasyonlara yol açabiliyor.
Tedavisi için spesifik bir antiviral ilaç bulunmamakla birlikte, semptomatik ve destekleyici tedavi uygulanıyor. Hastalar genellikle izolasyon altında tutuluyor ve sıvı-elektrolit dengesinin sağlanması, ateş ve ağrı yönetimi gibi önlemler alınıyor. Aşılar, özellikle risk grupları için koruyucu olabilir; çiçek aşısının bazı türleri maymun çiçeğine karşı da kısmi koruma sağlıyor.
Son yıllarda, Afrika dışındaki bazı ülkelerde de vakalar görülmeye başladı ve özellikle uluslararası seyahatler hastalığın yayılmasında rol oynadı. DSÖ, hastalığın takibini sürdürmekte ve salgınlara karşı uyarılarda bulunuyor.
Türkiye'de görüldüğü iddia edilen 'Klad Ib' nedir?
Maymun çiçeği virüsünün genetik açıdan farklı alt grupları var. Virüsler, DNA veya RNA dizilimlerine göre farklı gruplara ayrılıyor ve bu gruplara “klad” (kavim, soy) deniyor. Maymun çiçeği virüsü için de birkaç klad tanımlandı ve bunlardan her biri bulaşıcılık, ölüm oranı ve coğrafi dağılım açısından farklı özellikler gösterebilir.
Maymun çiçeğinin Klad I adlı alt grubu, genellikle Orta Afrika’da görülüyor ve daha şiddetli hastalık ve yüksek ölüm oranıyla ilişkilendiriliyor.
Klad II ise genellikle Batı Afrika kökenli olup, daha hafif seyirli enfeksiyonlarla karakterize. Clade II’nin alt grupları var: Klad IIa ve Klad IIb (yeni literatürde bazen “Klad Ib” olarak da adlandırılır).
Klad Ib (veya IIb) özellikle 2022 sonrası küresel salgında yaygın olan virüs türü. Bu klad, Batı Afrika kökenli olup genellikle daha hafif semptomlarla seyreden, ölüm oranı düşük bir formu temsil ediyor. Ancak bulaşması daha kolay olabiliyor, zira seyahat yoluyla dünya çapına yayılmış durumda.
Türkiye'de tespit edildiği öne sürülen son vaka da bulaşması daha kolay olan ama daha hafif seyrettiği düşünülen Klad Ib grubuna ait.
Seyahat ederken hangi önlemler alınmalı?
Seyahat sırasında maymun çiçeği için alınabilecek önlemler aslında COVID-19 ve diğer bulaşıcı hastalıklar için alınan önlemlere benziyor, ama özellikle cilt teması ve vücut sıvılarıyla bulaşma riski nedeniyle bazı ek dikkat noktaları var. Bu önlemler şöyle sıralanabilir:
- Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı dezenfektan kullanın.
- Kalabalık ortamlarda yüzünüze, gözünüze ve ağzınıza dokunmamaya özen gösterin.
- Seyahat ettiğiniz yerde otel, uçak, tren gibi kapalı alanlarda yüzeylere dokunduktan sonra ellerinizi temizleyin.
- Cilt döküntüleri, yaraları veya ateşi olan kişilerle yakın temastan kaçının.
- Ortak kullanılan havlu, yatak takımı, giysi gibi eşyaları paylaşmayın.
- Uzun süreli fiziksel temastan (örneğin tokalaşma, sarılma) kaçınmak özellikle riskli dönemlerde faydalıdır.
Euronews Türkçe, konuyla alakalı Sağlık Bakanlığı yetkililerine ulaştı. Yetkililerden henüz bir açıklama yapılmadı.
Sağlık Bakanlığı yetkililerinden bir açıklama gelmesi halinde haberimiz güncellenecektir.
