İngiltere, Avustralya ve İsveç’teki önde gelen üniversitelerden bilim insanlarının yürüttüğü geniş kapsamlı bir araştırma, Akdeniz diyetinin demans riskini önemli ölçüde azaltabileceğini ortaya koydu.
İngiltere Biyobankası’ndan elde edilen verileri inceleyen araştırmacılar, yaklaşık 60 bin kişinin beslenme alışkanlıklarını analiz etti. Katılımcıların Akdeniz diyetine uyum düzeyleri ile 10 yıl içinde demans geliştirme oranları karşılaştırıldı.
Çalışmanın baş yazarlarından, Newcastle Üniversitesi’nde beslenme ve yaşlanma alanında görev yapan Dr. Oliver Shannon, Akdeniz diyetine daha sıkı bağlı kalan bireylerin demans geliştirme riskinin belirgin biçimde daha düşük olduğunu belirtti. Shannon, “Akdeniz diyetine yüksek düzeyde uyum gösterenlerin demans riski, uymayanlara kıyasla ortalama yüzde 23 daha düşük” dedi.
Araştırma, genetik olarak demans riski daha yüksek olan bireylerin bile bu beslenme biçiminden benzer oranda fayda görebileceğini gösterdi.
Dünya genelinde demans vakalarının, nüfusun yaşlanması ve artmasıyla birlikte 2019’daki 57 milyondan 2050’de 153 milyona çıkması bekleniyor. Demansa yol açan birçok beyin hastalığının tedavisi bulunmazken, yaşam tarzı ve beslenmenin risk üzerinde etkili olabileceğine dair kanıtlar giderek artıyor.
Akdeniz diyeti nedir?
Akdeniz diyeti; meyve, sebze, baklagiller, kuruyemişler, tam tahıllar, balık ve zeytinyağı ağırlıklı bir beslenme modelini temel alıyor. Süt ürünleri orta düzeyde tüketilirken, kırmızı et, tereyağı ve işlenmiş gıdalar sınırlı tutuluyor.
Bu çalışmada bilim insanları, katılımcıların diyete uyumunu ölçmek için Akdeniz Diyeti Bağlılık Tarama Aracı ve Akdeniz Diyeti Piramidi olmak üzere iki farklı puanlama sistemi kullandı.
Shannon’a göre demansa karşı en yüksek potansiyel korumayı sağlayan temel unsurlar arasında; zeytinyağının ana pişirme yağı olarak kullanılması, bol sebze ve meyve tüketimi, balık ve baklagillerin düzenli olarak sofrada yer alması ve kırmızı et ile şekerli gıdaların sınırlandırılması bulunuyor.
Ancak Shannon, tek bir gıdanın mucize yaratmadığını vurguluyor:
“Veriler, faydanın tek bir besinden değil, birden çok bileşenin birleşiminden kaynaklandığını gösteriyor.”
Beyin sağlığı üzerindeki etkisi
Exeter Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. David Lewellyn, Akdeniz diyeti ile demans arasındaki bağlantının birçok çalışmayla desteklendiğini söylüyor. Benzer özellikler taşıyan DASH ve MIND diyetlerinin de koruyucu etkileri olabileceğine dikkat çekiyor.
Uzmanlara göre bu diyetlerin ortak noktası; işlenmiş gıdalar ve doymuş yağların düşük, meyve, sebze ve sağlıklı yağların ise yüksek oranda tüketilmesi. Kalp-damar hastalıkları ve tip 2 diyabet gibi rahatsızlıkların demans riskini artırdığı bilinirken, Akdeniz diyetinin bu hastalıkların gelişme riskini azaltması dolaylı bir koruma sağlayabilir.
Bazı araştırmalar ayrıca, Akdeniz diyetindeki birçok gıdanın anti-enflamatuar ve antioksidan özelliklere sahip olduğunu ve bunun beyin sağlığına doğrudan katkı sunabileceğini gösteriyor.
Ne zaman başlanmalı?
Uzmanlara göre sağlıklı beslenmenin çocukluk ve gençlik döneminde başlaması ideal olsa da, ilerleyen yaşlarda yapılacak küçük değişiklikler bile demans riskini azaltmada fayda sağlayabilir. Ancak teşhis konulduktan sonra diyet değişikliğinin demansın ilerlemesini durdurduğuna dair kesin bir kanıt bulunmuyor.
Lewellyn, “Beslenme tek başına belirleyici değil; genetik ve yaşam tarzı gibi pek çok faktör devrede. Yine de sağlıklı beslenme, riski azaltmak için güçlü ve umut verici bir araç” değerlendirmesinde bulunuyor.
