Almanya’da çocuk eğitiminde yazılı olmayan bir kural var: Üç yaşına kadar ekransız yaşam.
Çocuk doktoru Ulrike Gaiser, bu yaşta ekran içeriklerinin çocuk için anlaşılır olmadığını vurguluyor.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ise daha esnek: İki yaşından itibaren günde en fazla bir saat ekran süresi öneriyor. Ama orada da kural aynı: “Ne kadar az, o kadar iyi.”
Gaiser’e göre ilk iki yılda çocuğun en önemli ihtiyacı, çevresiyle temas:
“Çocuk, odanın öteki ucundaki topu fark edip emeklemeye başlamalı. Bunu ekrana bakarak değil, yaşayarak öğrenmesi gerekiyor.”
Ayrıca sabır vurgusu yapıyor:
“Çocuğun, ağladığında mamanın hemen gelmeyeceğini, dünyanın tek dokunuşla değişmeyeceğini anlaması lazım. Sabır ve kabullenme hayatın temelidir.”
Ekranlar zaman hırsızı
Jena Üniversitesi’nden çocuk psikoloğu Julia Asbrand, küçük çocukların gördükleri her şeyi “gerçek” sanabileceğini hatırlatıyor:
“Bu yüzden onlara ‘Ne gördün, bununla ilgili soruların var mı?’ diye sormak gerekir.”
Araştırmalara göre ekran başında geçirilen her dakika, çocukların ebeveynlerinden 6 kelime daha az duyması demek. Bu da yıllar içinde ciddi bir kelime kaybına yol açabiliyor. Uzmanlara göre, ekran süresi azaldığında dikkat, ince motor beceriler ve sosyal davranışlar daha hızlı gelişiyor.
Okul öncesi: Oyun ve hayal gücü
Okul öncesi dönemde çocukların en önemli ihtiyacı oyun. Çevreyi tanımak, uzlaşmak, başarısız olmak, yeniden denemek…
Gaiser bu dönemin hayal gücü açısından da kritik olduğunu söylüyor:
“Ekran süresi arttıkça çocukların kendi iç dünyalarını kurması zorlaşıyor.”
Bu yaş grubu için önerilen azami ekran süresi: 30 dakika.
İlkokul çağı: Sorumluluk ve değerler
Altı ila dokuz yaş arasında çocuklar ilk kez “ahlak” duygusunu geliştirmeye başlıyor. Bu süreçte disiplin, başarı ve bilgi önemli hale geliyor. Almanya’daki öneri: Günde 30–45 dakika, ebeveyn eşliğinde.
Asbrand ise uyarıyor:
“Günümüzde bir çocuğun sınıfının WhatsApp grubunda olmaması, dışlanmasına neden olabilir.”
Ergenlik: Yasak yerine rehberlik
Ergenleri ekrandan tamamen uzak tutmak mümkün değil. Önemli olan sağlıklı kullanım.
Almanya’daki doktorların önerileri şöyle:
9–12 yaş: 45–60 dakika
12–16 yaş: 1–2 saat
16–18 yaş: yaklaşık 2 saat
Asbrand, bu dönemde ebeveynlerle açık iletişimin kritik olduğunu söylüyor:
“Çocukların neler izlediğini
yargılamadan sorun. Çünkü gizli kullanımda risk artıyor.”
