İstanbul Barosu, kamuoyunda “kuyu tipi” olarak bilinen S tipi, Y tipi ve yüksek güvenlikli hapishaneler hakkında ilk kez rapor hazırladı. Raporda, bu hapishanelerde mahpusların ağır tecrit altında tutulduğu, havalandırmasız hücreler, kapalı pencereler, kameralarla izlenen yaşam alanları ve engellenen hakların insan onuruna aykırı olduğu vurgulandı.
Baro’nun İnsan Hakları Merkezi avukatlarının hazırladığı rapor, Çorlu Karatepe Yüksek Güvenlikli Cezaevi’nde mahpuslarla yapılan görüşmeler ve farklı cezaevlerinden gönderilen başvurularla oluşturuldu.
Havalandırmasız ve kapalı pencereli hücreler
Rapora göre mahpuslar günün 22,5 ila 23 saatini tek veya üç kişilik hücrelerde geçiriyor; sadece kısa süreliğine beton alana çıkarılıyor. Hücrelerde havalandırma alanı bulunmazken, pencerelerin metal levhalarla kapatıldığı, bu nedenle hava akışının engellendiği belirtildi. Mahpuslar, hücrelerini “fanusa” benzetti.
Kameralı gözetim ve elektronik kapılar
Üç kişilik hücrelerin diğer hapishanelere kıyasla daha dar olduğu, ayrıca 7/24 kameralarla izlendiği aktarıldı. Bu uygulamanın hiçbir yasal dayanağı olmadığı, mahpusların özel hayatın gizliliğine aykırı olduğu ifade edildi. Hücre kapılarının elektronik sistemle açılıp kapanması da acil durumlarda ciddi güvenlik riski olarak rapora yansıdı.
Engellenen haklar
Raporda sohbet hakkının uygulanmadığı, spor hakkının ayda yalnızca bir kez kullandırıldığı, sağlık hizmetlerine erişimde kelepçeli muayene dayatıldığı belirtildi. Kitap ve kalem sayısına sınırlama getirildiği, yayınevlerinden gönderilen kitapların teslim edilmediği, mektup yasaklarının keyfi şekilde uygulandığı, kantin ve berber hizmetlerinin kısıtlı olduğu aktarıldı.
İnsan onuruna aykırı koşullar
Baro, kuyu tipi hapishanelerin “ağır tecrit” içerdiğini, bunun da hem ulusal mevzuata hem de uluslararası insan hakları standartlarına aykırı olduğunu vurguladı.
Türkiye genelinde 7 S tipi, 13 Y tipi ve 23 yüksek güvenlikli cezaevi bulunduğunu belirten Baro, bu cezaevlerinin F tiplerinin devamı niteliğinde olduğunu ifade etti.
Hükümete çağrı
Raporda, 29 Ağustos’ta kuyu tipi cezaevlerinde bulunan 8 kişinin açlık grevinde olduğuna dikkat çekildi ve şu talepler sıralandı:
Mahpusların sevk talepleri kabul edilmeli.
Havalandırma hakkını ortadan kaldıran mimari düzenlemelere son verilmeli.
Hukuka aykırı biçimde inşa edilen kuyu tipi hapishaneler kapatılmalı.
Bu tip yeni cezaevlerinin yapımına son verilmelidir.
