Ağırlıklı olarak Latin Amerika’da görülen Chagas hastalığı, artık ABD’de de sıklıkla tespit edilmeye başlandı. Halk arasında “öpücük böceği” olarak bilinen hastalık, ölümcül komplikasyonlara yol açabiliyor.
ABD sağlık yetkilileri, Chagas vakalarındaki artış nedeniyle alarma geçti. En az sekiz eyalette görülen hastalığın, CDC araştırmacıları tarafından endemik olarak sınıflandırılması gündemde. Bu durum, hastalığın artık sadece tropikal bir hastalık olmadığını, yerel düzeyde de kalıcı bir sağlık tehdidi oluşturduğunu gösteriyor.
Böceğin ısırığı değil, taşıdığı patojen tehlikeli
Hastalık, “Trypanosoma cruzi” adlı parazit aracılığıyla bulaşıyor. Böcek, özellikle uyuyan insanların dudak veya göz kapağı gibi ince derili bölgelerini ısırdığı için “öpücük böceği” olarak anılıyor. Tehlike, ısırığın kendisinden değil, böceğin dışkısında bulunan parazitin vücuda girmesinden kaynaklanıyor. Parazit; kaşınma, gözleri ovuşturma, nadiren kan veya organ nakli ile anneden bebeğe geçiş yoluyla bulaşabiliyor.
DSÖ’nün uyarısı ve küresel yayılım
1907’de Brezilyalı doktor Carlos Chagas tarafından keşfedilen hastalık, göç ve küresel ticaretle artık Kuzey Amerika ve Avrupa’ya da yayılmış durumda. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünya genelinde 7 milyondan fazla kişi enfekte ve her yıl yaklaşık 10 bin kişi enfeksiyon nedeniyle hayatını kaybediyor. Latin Amerika’daki yoksul bölgelerde yaygın olması nedeniyle DSÖ tarafından “ihmal edilen hastalık” olarak sınıflandırılıyor.
Belirtiler ve komplikasyonlar
Chagas enfeksiyonu iki evrede ilerliyor. İlk evrede çoğu kişi belirti göstermez; bazı kişilerde ateş, yorgunluk veya yara çevresinde şişlik görülebilir. Kronik evrede ise kalp kası iltihabı, kalp yetmezliği, ritim bozuklukları, yemek borusu ve kalın bağırsağın genişlemesi gibi ciddi sorunlar gelişebilir. Enfekte kişilerin yaklaşık %30’unda bu komplikasyonlar ortaya çıkıyor.
Tedavi ve korunma
Hastalığın akut evresinde parazit kanda tespit edilebiliyor; kronik evrede tanı antikor testlerine dayanıyor. Henüz aşı bulunmuyor. Akut vakalarda Nifurtimox ve Benznidazole ilaçları kullanılıyor, ancak yan etkileri ciddi ve Avrupa’da resmi onayları yok. Kronik vakalarda ise tedavi semptomları hafifletmeye yönelik.
Evcil ve yaban hayvanları da enfeksiyon taşıyabiliyor. ABD’nin güney eyaletlerinde enfekte köpek vakaları artarken, patojenin yerel dolaşımının yerleşik hâle geldiği görülüyor. Uzmanlar, böcek ilaçlı cibinlik, ev yalıtımı ve haşere kontrolü gibi önlemleri öneriyor. Evcil hayvanlar için koruyucu ürünler ve kan nakillerinde patojen testleri de korunmada önemli.
