Gelecek yıl devreye girmesi planlanan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor. Hükümet, çalışanların maaşlarından yapılacak ek kesintilerle kurulacak fonun emeklilikte ek gelir sağlayacağını savunuyor. Ancak uzmanlara göre sistem, işçilerin mevcut gelirlerini özel fonlara aktarma riski taşıyor.
Emekli maaşları geçinmeye yetmiyor
Türkiye’de emekliler, uzun yıllar prim ödemelerine rağmen düşük maaşlarla yaşam mücadelesi veriyor. Temmuz 2025’te en düşük emekli aylığı 16 bin 881 TL’ye yükseldi. Ancak DİSK-AR’a göre ortalama emekli aylığı 17 bin 252 TL’de kaldı. Buna karşılık net asgari ücret 22 bin 105 TL, açlık sınırı ise 26 bin TL’nin üzerinde.
Çalışanlardan maaşlarının yüzde 9’u, işverenlerden ise yüzde 11’i uzun vadeli sigorta kolları için kesiliyor. Toplamda yüzde 20’lik prim ödenmesine rağmen çoğu emekli asgari ücretin altında maaş alıyor. SGK verilerine göre Haziran 2025 itibarıyla Türkiye’de 26 milyondan fazla aktif sigortalı bulunuyor.
OVP’de TES vurgusu
Hükümetin açıkladığı Orta Vadeli Program’da, Otomatik Katılım Sistemi’nin (OKS) işveren katkısıyla birlikte “ikinci basamak emeklilik” sistemine dönüştürülmesi öngörülüyor. TES’in 2026’nın ikinci çeyreğinde devreye alınması planlanıyor.
Bu hedef yeni değil: Tamamlayıcı emeklilik sistemi uzun süredir kamu politikası belgelerinde yer alıyor. 2011’deki “Hedef 2023” programında, 10., 11. ve 12. Kalkınma Planlarında farklı şekillerde gündeme geldi.
Türkiye’de 2001’den bu yana uygulanan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) 2017’de otomatik katılım ile genişletildi. BES’te çalışanlar maaşlarından kesinti yaparken devlet yüzde 30 katkı sağlıyor. TES ise BES’ten farklı olarak işveren katkısını da içeriyor ve çalışanlar açısından daha zorunlu hale gelmesi hedefleniyor.
Uzmanlar ne diyor?
Çalışma ekonomisi uzmanı Dr. Özgür Müftüoğlu, TES’in kamusal sosyal güvenlik sisteminin tasfiyesi yönünde bir adım olduğuna dikkat çekiyor:
“Bireysel emeklilik zaten bu sürecin parçasıydı. Şimdi tamamlayıcı sistemle insanları buna mecbur bırakacaklar.”
Kıdem tazminatı tartışması
TES’in en tartışmalı yönlerinden biri, kıdem tazminatıyla ilişkilendirilmesi. Uzmanlar, sistemin finansman kaynağı olarak kıdem tazminatının bireysel fonlara aktarılabileceği uyarısında bulunuyor. Bu durum, işçilerin kıdem tazminatından elde ettiği toplu güvenceyi zayıflatabilir.
Müftüoğlu’na göre TES, emekçilerden şirketlere doğru bir servet transferi anlamına geliyor:
“Bugün emekçilerin büyük kısmı asgari ücret civarında çalışıyor. Şimdi bir de bunun içinden tamamlayıcı emeklilik primi ödeyecekler. Bu, emekçinin cebindeki paranın sigorta şirketlerine aktarılmasıdır.”
