Dünya Basın Özgürlüğü Günü, Birleşmiş Milletler tarafından 1993’te ilan edilen ve bu yıl 32'ncisi kutlanacak özel bir gün. 3 Mayıs tarihinin seçilmesinin amacı ise 1991 yılında Namibya'nın Windhoek kentinde Afrikalı gazeteciler tarafından ortaya konan basın özgürlüğü ilkeleri bildirgesi olan Windhoek Deklarasyonu'nu anmak.
Ne var ki, dünya nüfusunun ise yalnızca yüzde 1’i basın özgürlüğünün güvence altında olduğu bir ülkede yaşıyor. RSF’e göre ise bu hükümetlerin basın özgürlüğünün korunmasında giderek daha az rol oynamasından kaynaklanıyor.
Medya izleme kuruluşu Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), dünya genelinde basın özgürlüğünün nabzını ölçmek amacıyla her yıl yayınladıkları endekste, 180 ülke ve bölgedeki siyasi, ekonomik ve sosyo kültürel bağlamın yanı sıra yasal çerçeve ve basın güvenliğini de sıralıyor.
2024 yılında yayınlanan sıralamada başı Norveç, Danimarka ve İsveç çekerken, listenin sonunda Eritre, Suriye ve Afganistan yer alıyor. Türkiye ise bu sene listede 7 sıralık ilerleme kaydederek 158. sıraya yükseldi. Fakat bu Türkiye'de medya özgürlüğünün ilerlemekte olduğuna işaret etmiyor, sıralamadaki yükseliş diğer ülkelerdeki aşırı gerilemeden kaynaklanmıştı. 2025 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde ise bir sıra gerileyerek 180 ülke arasında 159'uncu oldu.
Pakistan, Bahreyn, Sudan ve Irak listede Türkiye'nin önünde yer alıyor.
Sınır Tanımayan Gazeteciler’in küresel raporu, basın özgürlüğünün 36 ülkede "vahim", 49 ülkede "zor", 50 ülkede "sorunlu", 45 ülkede ise "iyi" veya "tatmin edici" düzeyde olduğunu söylüyor. Bu rakamlar basın özgürlüğünün dünya ülkelerinin sadece dörtte birinde tatmin edici düzeyde olduğunu gösteriyor. 10 yıllık rakamlar incelendiğinde de iyi durumda olan ülkelerdeki düşüş dikkat çekici; 2013 yılında 26 ülke “iyi” konumdayken 2024 yılında bu sayı yalnızca 8.
Bu rakamlar her yıl giderek artan tutuklu gazetecilerin sayısıyla da paralel.
Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) 1992 ve 2023 yılları arasında tutuklanan gazetecileri gösteren veri setine bakıldığında da son beş yılda bir artışın olduğu göze çarpıyor.
Çağdaş Gazeteciler Derneğinden çağrı
Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD), basın özgürlüğü gününde halkın haber alma hakkına inan herkesi yasaklara karşı durmaya çağırdı.
ÇGD'nin çağrısı şöyle:
"3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nü her yıl derinleşen sansür-otosansür, baskılar, tutuklamalar, ev hapisleri, açlık sınırında ücretler, güvencesizlik eşliğinde karşılıyoruz.
Son yapılan yasal düzenlemeler ve hazırlığını duyduğumuz bazı yasal düzenlemeler mesleğimizi hedef haline getirmekte ve halkın haber alma hakkına açık bir müdahaledir.
Biz basın meslek örgütleri olarak sendikasızlaşmaya ve baskılara karşı mücadele için; sansürün her türlüsüne karşı durmak için; basın ve ifade özgürlüğü için; tutuklu gazetecilerin serbest bırakılması için; “özgür basın özgür toplum demektir” inancıyla “Adalet” arıyoruz.
Basın özgürlüğü gününde halkın haber alma hakkına inan herkesi yasaklara karşı durmaya çağırıyoruz."
