Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde Pazartesi günü yaşanan elektrik kesintisi, İber Yarımadası'nda hayatı durma noktasına getirirken, dikkatleri yeniden kıta genelindeki enerji altyapısına çevirdi.
İspanya, Portekiz ve Fransa'nın bazı bölgelerini etkileyen ve saatler süren kesintiler, dijital hizmetleri ve günlük yaşamı felç ederken, benzer bir senaryonun Avrupa ile aynı dağıtım ağında olan Türkiye’yi etkileyip etkilemeyeceği de merak konusu oldu.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar'ın açıklamalarına göre, Avrupa'daki elektrik kesintileri şu ana kadar Türkiye'yi doğrudan etkilemedi.
Pazartesi günü gerçekleştirilen Kabine Toplantısı'nda Bayraktar, Kabine üyelerini konuya ilişkin bilgilendirdikten sonra gazetecilerin sorularını cevapladı.
Bayraktar, Türkiye'nin şu ana kadar bu sıkıntıdan etkilenmediğini ancak Avrupa'nın elektrik dağıtım ağına bağlı olunması nedeniyle, bu tür kesintilerin Türkiye'yi etkileyebilecek potansiyele sahip olduğunu belirtti.
Kesintinin ana sorumlusunun İspanya olduğunun düşünüldüğünü vurgulayan Bayraktar, "Talep fazla olmayınca rüzgar ve güneşin aşırı üretimini yönetemediler de deniyor, Fransa'da enterkonneksiyon sistem de kendini emniyete almak için kesmiş. Böyle şeylerden bahsediliyor. Büyük sıkıntı, baya büyük çaplı bir şey," ifadelerini kullandı.
Türkiye, ENTSO-E (Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı) ile senkronize çalışıyor. Bu bağlantı ile Türkiye ve Avrupa arasında elektrik alışverişi yapılabiliyor. Ancak bu bağlantı kontrollü ve Türkiye'nin ulusal şebekesi bağımsız şekilde de işleyebiliyor.
Türkiye’nin ulusal elektrik iletim sistemi ise TEİAŞ tarafından yönetiliyor. Sistem, büyük oranda yerli üretime dayalı ve dış şebekelere karşı izole çalışabilecek kapasitede. Bu da olası bir Avrupa kaynaklı elektrik krizine karşı dayanıklı bir yapı sunuyor.
Bu bağlamda, Avrupa'daki büyük çaplı elektrik kesintilerinin Türkiye'de doğrudan bir elektrik kesintisine yol açması düşük bir risk olsa da ülkenin dolaylı yollardan etkilemesi mümkün.
Öncelikle Türkiye, Avrupa ülkeleriyle elektrik ithalat/ihracatı yapıyor ve enerji ihtiyacının büyük bir kısmını ithalat yoluyla karşılıyor. Bakan Bayraktar'ın açıkladığı 2022 verilerine göre, Türkiye'nin enerji talebinin yaklaşık yüzde 67,8'i ithalatla karşılanıyor. Özellikle doğalgaz ve petrol gibi kaynaklarda dışa bağımlılık oldukça yüksek. Bu durum, enerji fiyatlarının döviz kurlarına ve uluslararası piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişmesine neden oluyor.
Bu gelişmeler, enerji fiyatlarının istikrar kazanmasına ve ithalat maliyetlerinin düşmesine yardımcı olabilir. Ancak döviz kuru dalgalanmaları ve uluslararası piyasa koşulları, enerji fiyatlarını etkileyen önemli faktörler olmaya devam ediyor. Enerji fiyatlarındaki artışlar, Türkiye'de elektrik ve doğalgaz fiyatlarını doğrudan etkiliyor. Döviz kurlarındaki yükseliş, ithal edilen enerji kaynaklarının maliyetini artırarak tüketici fiyatlarına yansıyor. Ayrıca, enerji üretiminde dışa bağımlılık ve yenilenebilir enerji yatırımlarının yetersizliği, fiyatların sürekli artmasına yol açıyor.
Avrupa’da büyük bir kesinti ya da arz sorunu yaşanırsa, bu fiyatlara yansıyabilir, dolayısıyla Türkiye’de de enerji maliyetlerini artırabilir.
Çok ciddi sistemik bir arıza (örneğin Avrupa’da zincirleme çökmeler) meydana gelmesi halinde, bu, Türkiye'yi de geçici olarak bağlantıdan ayırmaya zorlayabilir. Ancak bu durumda Türkiye kendi üretimiyle ulusal şebekesini beslemeye devam ettiğinden doğrudan kesinti yaşanması olası değil.
Avrupa'daki enerji kesintileri, oradaki üretim süreçlerini de sekteye uğratabilir. Bu da Türkiye’deki ihracatçı veya ithalatçı firmaları dolaylı olarak etkileyebilir.
Enerji uzmanları da Türkiye’nin Avrupa şebekesiyle bağlantısının faydalı olduğunu ancak ani bir kesintinin etkisini sınırlı tuttuğunu vurguluyor.
Kesinti, İber Yarımadası'nı felç etti
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, dün gece yarısı yaklaşırken ve ülkenin elektriğinin yalnızca yarısı geri geldiğinde olağanüstü hal ilan etti.
Portekizli mevkidaşı Luis Montenegro ise yetkililerin kesintiyi araştırdığını bildirdi. Ancak şimdiye kadar bir siber saldırıya dair hiçbir belirtiye rastlanmadığı ifade edildi.
İki ülkede de binlerce hane elektriksiz kalırken, ulaşım durma noktasına geldi. Çok sayıda kişi metro tünellerinde mahsur kaldı. Mobil ağlar aracılığıyla arama veya nakit dışı ödeme yapmak imkansız hale geldi.
Portekiz hükümeti Salı günü itibarıyla ülke genelinde elektriğin tamamen geri geldiğini belirtti. Portekiz Bakanlar Kurulu Başkanlığından Sorumlu Bakanı Antonio Leitao Amaro, "Artık enerji tedariki de dahil olmak üzere neredeyse tüm hizmetlerimiz geri geldi," dedi.
Ancak yaklaşık 800 müşteri bu kesintiden bağımsız bir olay nedeniyle hala arıza yaşıyor.
Ülke genelinde su temini sağlanıyor ve bazı aksamalar dışında metro sistemleri geri geldi. Başkent Lizbon'da pazartesi günü havaalanının dokuz saatten fazla süreyle geçici olarak kapatılmasının ardından Lizbon Havaalanı'ndaki uçuşlar normale döndü. Fakat birçok kişi salı sabahı popüler Algarve bölgesindeki Faro Havaalanı'nda mahsur kaldı.
Portekiz'in devlete ait tren operatörü Comboios de Portugal, web sitesini yeniden başlattı ancak Salı günü için henüz herhangi bir hizmet kesintisi duyurmadı.
Sağlık yetkililerine göre, Portekiz'de elektrik kesintisi sonrasında hastane operasyonları bugün itibarıyla normale döndü.
Elektrik kesintisi sırasında birçok hastanenin hizmetlerini sürdürmeye çalışması nedeniyle binlerce randevu, ameliyat ve tedavi ertelendi. Ancak bugün hastane yöneticileri rutine yeniden dönüldüğünü bildirdi.
İspanya'da da hayat yavaş yavaş normalde dönüyor. Madrid Topluluğu'nun tüm belediyeleri, bölgesel hükümet tarafından TSİ 10:00 sıralarında duyurulduğu üzere, elektriğe kavuştu.
Gece yarısından hemen sonra, 179 belediyeden 129'unda elektrik olduğu açıklandı.
Ancak geçtiğimiz yılki şiddetli sel felaketinin yaralarını sarmaya çalışan Valensiya'da elektrik geri gelse de telefon bağlantıları, kartla ödeme ve internete erişimde hala problem yaşanıyor.
Öte yandan İspanya Kralı VI. Felipe, Ulusal Güvenlik Konseyi acil toplantısına katıldı.
'Birçok şey için elektriğe bağımlıyız'
Galiçya'nın A Coruna kentinde yaşayan dijital iletişim uzmanı Isabel Rodo, Euronews'e konuştu: "Öğleden sonra 12:30'dan sabah 02:00'ye kadar elektriğimiz yoktu. Benim için en acı verici kısım, o gece karanlığında olduğumuz an oldu. Bir mum yaktım ve kitabımı okumaya başladım."
Isabel, telekomünikasyondaki çöküşün, gerçek zamanlı güncellemeler almayı imkansız hale getiren bir bilgi boşluğuna yol açtığını belirterek, "Durumun iyileşip iyileşmediğini bilmiyorduk. Tek başına yaşayan babamla konuşamıyordum," dedi. "Biraz kaos vardı, özellikle de belirsizlik. İnsanlar başbakanın (Pedro Sanchez) televizyonda konuşacağını söylüyordu ancak ne söyleyeceğini bilmemizin bir yolu yoktu."
Isabel elinde 30 euro nakit para olduğunu ve bunu akşam yemeği için bir şeyler almak için kullandığını çünkü evindeki yiyeceklerin çiğ olarak tüketilemeyecek gıdalar olduğunu söyledi. ATM'leri de etkileyen elektrik kesintisinin ertesi gün de devam edebileceğinden korktuğunu belirten Isabel, "Birçok şey için elektriğe bağımlıyız," dedi.
Kesintinin nedeni henüz belirsiz. Ancak yerel medya, İber Yarımadası'ndaki ulusal şebekeleri etkileyen Avrupa elektrik şebekesinde sorunlar olduğunu bildiriyor.
Portekizli şebeke operatörü REN dün yaptığı açıklamada, söz konusu kesintinin, İspanya'da aşırı sıcaklık değişimlerinin çok yüksek gerilim hatlarında kesintiye neden olduğu "nadir görülen bir atmosferik olay" nedeniyle meydana geldiğini belirtti. Ancak İspanya'nın ulusal meteoroloji ofisinden Salı günü yapılan bir açıklama, hava durumunun hariç tutulduğu izlenimini verdi.
